Page 41 - muze

gerçekleştirilmekte, kullanılan metallerin özelliklerini ve niteliklerini belirlemek,

basılan paraların denetimini yapmak için de bilgisayarlardan yararlanılmaktadır. 215

2.2. Osmanlı Dönemi Sikkelerine Genel Bakış

2.2.1. Sikke Basımı

Osmanlılarda sikke basımı darphane içinde ve dışında olmak üzere iki aşamada
gerçekleştirilirdi. Maden tedariki ve basılan sikkelerin piyasaya sürülmesi dış

faaliyetleri, teknik işlemler ve bunların yönetimi iç faaliyetleri oluşturmaktaydı. 216

Sikke basımı için gerekli olan materyaller, hem madenlerden hem de yeni

padişahın yasaklatmış olduğu (sikke tecdidi), halkın elinde bulunan eski sikkelerden
sağlanırdı. Bu sebeple darphanelerin üretim seviyelerinde maden yataklarından elde

edilen maden miktarına ve kişilerin darphaneye getirdikleri madenlere bağlı olarak
dalgalanmalar yaşanırdı. 217

Osmanlılarda sikke üretimi üç farklı teknikle yapılmaktaydı. Bunlar el çekiçleri
ile dövme, mekanik press ve otomatik press yöntemleridir. Yöntemler dönemlere

göre farklılık göstermiştir. El çekiciyle dövme tekniği 1299-1685, mekanik pres

tekniği 1685-1844, otomatik pres tekniği 1844-1920 tarihleri arasında
uygulanmıştır. 218

El çekiciyle dövme işleminde; potalarda eritilen madenler kalıplara dökülerek

çubuk haline getirilirdi. Yassılaştırılarak sikke kalınlığına getirilen plakalar kare

şeklinde kesilip, köşeleri yuvarlatılarak pullara dönüştürülürdü. Elde edilen bu pullar
kürsü denilen kalıbın arasına konulurdu. Ardından alt kısmında sikke

kompozisyonun yer aldığı çeliğin üst tarafına çekiçle vurularak darp işlemi
tamamlanırdı. 219

Mekanik pres yönteminde; sikkeler üç aşamadan geçirilerek hazır hale
getirilirdi: Çarh, kesme ve rakkas pres. Çarh tezgâhında madeni çubuklar çekilip

inceltilerek sabit kalınlıkta saç şeritler üretilirdi. Ardından kesme tezgâhında şeritler

mekanik preslere sokularak dairesel kesme kalıplarıyla yuvarlak boş sikke pulu
haline getirilirdi. Bu pullar rakkas pres tezgahında işlenilen kompozisyonun olduğu

215 Yuka, Kayseri Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bizans Sikkeleri, s. 43.
216 Halil Sahillioğlu, “Darphane”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 8, Türkiye Diyanet
Vakfı Yayınları, İstanbul 1993, s. 504.
217 Pamuk, Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, s. 39.
218 Damalı, Osmanlı Sikkeleri Tarihi, C. 1, s. 42.
219 Sahillioğlu, “Darphane”, C. 8, s. 504.
32