Page 100 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

1008'de hurûc ve isyân eden "Urfalı Karayazıcı Abdu'l-Halîm" etbâ'ı 1011'de Amasya'yı ihrâk
etdikleri zamân pek çok eşrâf ve a'yân bu mağaralarda tahassun ve servetlerini muhâfaza
etmişlerdir.

Etdi ümerâ kal'ayı kerrât ile tecdîd
Selçûk-neseb Şâh Kubâd eyledi teşyîd
Lâkin bunu da kerr-i zamân eyledi tebdîd
Etmişdi vatan burcunu dizdâr-ı Amasya

[79] Roma generali meşhûr Pompei’nin tahrîbinden sonra Roma hükûmeti tarafından
tecdîden ta'mîr edildiği gibi Bizans imparatorluğu devrinde "Mardus Fokas" vekâyi'i esnâsında
tahrîb ve ba'dehû i'mâr edilmişdir. Devr-i celîl-i İslâmda ibtidâ "Melik Dânişmend Ahmed
Gâzi" ve 540 hudûdunda "Sultân Mes'ûd-ı Selçûkî" ve 618 hudûdunda "Sultân Alâeddîn
Keykubâd" taraflarından mükerreren ta'mîr olunmuşdur.
718 zelzelesinde fenâ hâlde musâb olduğundan "Gümüşlüzâde Tâceddîn Mahmûd
Çelebi" ve 768 hudûdunda "Şemseddîn Şâdgeldi Paşa" ve 818 zelzelesinden sonra "Sultân
Murâd Hân-ı Sânî" ve 918'de "Şehzâde Sultân Ahmed" ümerâsından "Mustafa Bey"
taraflarından ta'mîr edilmiş ve 1079 'da tekrâr zelzeleden musâb olduğundan "Hoca Ahmed
Paşazâde Ali Bey" ve Hakalalı "Silahdârzâde Yûsuf Ağa" ma'rifetleriyle i'mâr olunmuşdur.
Bu kalenin şehre nâzır olan aşağı burcu "dizdâr-kale muhâfızı" beylerin, ağaların
ikâmetine mahsûs olarak bunların idâresi, ze'âmeti 1255 târîhine kadar devâm etmişdir.
İbtidâ-yı fethinde Dânişmendiye ümerâsından "Mübârek Gâzi" bu kalenin dizdârı ve merkez-i
vilâyetin muhâfızı olup "Emîr Celâleddîn Karatay" gibi pek çok ümerâ dizdâr olmuşdur.
İbtidâ-yı devr-i Osmânî'de "Hasan Bey" kale dizdârı olup [80] ze'âmetleri Moramul ve
Yağmur Köyleri’nin a'şârından almak üzere 13000 - 33000 akçeye tereffu' ederek içlerinden
Ahmed Paşa, Osmân Paşa, Receb Paşa, Memi Bey gibi emîr-i mîrân ve ümerâ zuhûr etmişdir.
Dizdâr ağalarının ma'iyyetinde kale kethüdâsı ve kale yamağı ve kale kapıcıları ve neferât-ı
müstahfeze olup bunlar, zamân-ı seferde şehir muhâfızı idiler. Kalede müte'addid toplar
mevcûd olup 1248'de biri bırakılarak diğerleri kaldırılmış ve 1281'de Amasya mutasarrıfı
meşhûr "Ziyâ Paşa" eski topu kaldırıp yerine önden dolma bir top ikâme etmişdir. Bu top,
dizdâr ağalarının odasında bırakılmış olup önü açılmış ve yalnız eyyâm-ı resmiye ve şer'iyyede
atılmakda bulunmuşdur. Yeri yüksek olduğu münâsebetle topun sadâsı iki sâ'atlik köylere
kadar gitmekdedir. Ramazân tetavvu'undan bayrâm nihâyetine kadar toplar atılır, davullar
çalınır. Topçuları, davulcuları Amasya belediyesinden muvazzaf olup tahsîsât-ı seneviyyeleri
vardır.

Sağında bunun türbe-i Şirvânî-i Kâmil
Kandîl-i hüdâ feyz-i Hudâ nûr-ı fezâ'il
Yanında yatar Hazret-i Îsâ gibi fâzıl
Etrâfı bütün kümmel ü ahyâr-ı Amasya

Bu kalenin sağ tarafında ya'nî şark-ı şimâlîsinde bulunan türbeye [81] "Şirvânlı Türbesi"
denir. Şirvânî İsmâ'îl Sirâceddîn Efendi’nin oraya defninden evvel Şamlılar Üstü denmekde
idi. 1284'de mahdûmu sadr-ı esbak "Mehmed Rüşdi Paşa" türbeyi inşâ etdikde bu nâm ile
iştihâr etmişdir. Türbenin ittisâlinde bir câmi-i şerîf olup avlusu vâsi', dâ'iresi latîfdir. Türbenin
avlusunda mükemmel bir konak ve önünde bir şadırvan olup bahçesi, manzarası pek güzeldir.
Şamlılar Mahallesi çeşmesine cârî olan suyundan bir mikdâr alındığı hâlde mu'ahharan
tamâmı bu türbeye icrâ ve çeşmeden kat' edilmişdir. Türbe derûnunda şeyh-i müşârün-ileyhin
mahdûmu sudûrdan "Ahmed Hulûsî Efendi" ve meşâhîr-i fuzalâdan dâmâdı "el-Hâc Îsâ Efendi"

87
99