Page 105 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 1

"Mustafa Ağa" ve 1054'de "Hacı Efendizâde Sarı Mehmed Ağa" ve ba'dehû pek çok a'yân
taraflarından müceddeden i'mâr edilmişdir.
Bu köprünün yirmi beş metre kadar aşağısında tam hükûmet dâ'iresi kapısının önünde
gâyet zarîf bir sûretde ahşâbdan ve "Ziyâ Paşa" tarafından 1281'de diğer bir köprü inşâ edilmiş
[94] ise de 1294 tuğyânında münhedim olarak Anadolu müfettiş-i umûmîsi "Cabbârzâde Müşîr
Ahmed Şâkir Paşa" kârgîr olmak üzere 1318'de tecdîdine kıyâm ve tahsîl-i i'ânâta ikdâm etmiş
ve üç ayakları da yapılmış olduğu hâlde bir münâsebetsizlik ikmâline mâni' olup i'ânât-ı azîme
heder ve ayaklar da ırmağın mükerreren tuğyânıyla münhedim olmuşdur.
6- "Kuş Köprü" olup Şamlılar Mahallesi’nin önünde ve Kumacık Hamâmı’nın
karşısındadır. Türk âsârından olup kavsi gâyet vâsi' olduğundan üzeri düz gibidir. Kadîmen
taşdan inşâ edilmiş olup gâyet metîndir. Selâtîn-i Selçûkiyye'nin sonu olan "Sultân Mes'ûd"un
vâlide-i muhteremesi "Hundî Hâtun" tarafından binâ edildiği kuyûd-ı atîkada muharrerdir.
Fakat "Ikdü'l-Cümân" târîhinde zabt edildiği üzere "Sultân Mes'ûd"un vâlidesi "Orbay
Hâtun binti Berke Hân" olduğuna nazaran "Hundî Hâtun" sultân-ı müşârün-ileyhin vâlidesi
değil kerîmesi olduğu anlaşılır. Elsine-i âmmede kızı olmak üzere iştihâr eylediği bu kavli
te'yîd etmekdedir.
768 târîhinde muharrer kuyûd-ı atîkada "Hundî Köprüsü" ve ba'dehû "Kondı Köprüsü"
demekle meşhûr ve mazbût olan bu köprünün ismi mu'ahharan tahrîf edilerek "Kuş Köprü"
denmişdir. "Yörgüç Paşa" tarafından binâ edilerek "Yörgüç Köprüsü" [95] ve ba'dehû tahrîfen
"Kuş Köprü" dendiği "Vâzıh Efendi" tarafından yazılıyor ise de târîhe müstenid değildir.
II- "Çekerek Irmağı"dır ki ezmine-i kadîmede "Askilakis" demekle mazbût ve meşhûr
olup Avrupa seyyâhları bu nehri tedkîk ederken "Çekerek" ismini yanlış ahz ederek "Çöterlik"
sûretinde kayd etmişlerdir. Zile tarafından gelip Amasya'nın garb-ı cenûbîsinde kâ'in
"Kayabaşı" nâm mahallenin garb tarafını ihâta ederek "Serçoban Tepesi" önünde Yeşilırmağa
karışır. Bu ırmak çay gibi ufakdır. Bahâr mevsimlerinde coşar. Ba'zen de tamâmiyle kesilir.
Fakat, akarsa menfa'ati çokdur, coşarsa mazarratı yokdur. Bu ırmağın hıffet-i cereyânına,
ba'zen inkıtâ'ına bakılırsa "Askilakis" nâm-ı kadîmi "Sengilik" Türkçesinin muharrefi olduğu
zann olunur.
III- "Tersakan Irmağı"dır. Şimâlden cenûba doğru akdığı için "Tersakan" denmişdir.
"Ahbâru'l-İbâd"da bu ırmağın "En-Nehrü'l-Maklûb" nâmıyla mukayyed olduğuna nazaran bu
nâm Türkler arasında ibtidâ-yı fethden beri iştihâr eylediği anlaşılır. Daha kadîm ismi vesâ'ik-i
atîkada "Astifonos" ve "İstiyotos" olmak üzere mukayyeddir. Son isim, "Setit" Türkçesinin
sûret-i muharrefesi zann olunur.
Bu ırmak, Lâdik kazâsının şimâlinden cereyân ederek "Havza"nın [96] şarkından ve
"Suluova"nın ortasından mürûr ve burada Amasya'nın şimâl boğazına duhûl edib "Bahçeler
İçi" üstünde Yeşilırmağa insıbâb eder. Cereyânı dâ'im olup yaz günlerinde azalırsa da bahâr
mevsimlerinde çoğalır. Coşduğu vakit etrâfa taşıp îrâs-ı hasâr etdiği cihetle "Deliçay" dahi
denir. İki sâhilinde bulunan pek çok fabrikalar, değirmenler, bâğlar ve bahçeler bu çaydan
müstefîd olur. Üzerinde meşhûr ve kadîm iki köprü vardır:
1- "Ziyâre Köprüsü" olup çayın ırmağa karışdığı yere karîb bir mevki'de Ziyâre yolu
üzerinde kâ'indir. Bu köprü "Sultân Mes'ûd-ı Selçûkî" tarafından binâ edildiği "Mes’ûd
Köprüsü" nâm-ı atîkinden ve tarz-ı mi'mârîsinden istidlâl olunmakdadır. Gâyet metîn olup
âsâr-ı Selçûkiyye'den olduğunu her tarafı isbât eder. Tarzı, vüs'at-i kavsi "Kuş Köprü"ye
müşâbih ise de şekli daha latîf, daha musanna'dır.
2- "Çeltek Köprüsü" olup "Suluova"nın müntehâsında Amasya yolu ile Merzifon
yolunun ayrıldığı noktada vâki'dir. Bu köprü bir göz olup kavsi dar olduğu münâsebetle kemeri
gâyet yüksek, üstü son derece dik idi. 1300 târîhinden beri mükerreren tecdîd ve ta'mîr edilen
şose yolu iki tarafını da tamâmiyle doldurup tesviye edildiğinden kemer aşağıya inmiş [97] ve
üstü düzlenmişdir. 812'de mevcûd olduğu anlaşılan bu köprünün bânîsi kim olduğu

92
104