Page 104 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Bu ırmağın üzerinde yüzlerce dolablar mevcûd olup bunların vâsıtasıyla umûm bâğlar
iskâ olunur.
Amasya vâdîsinde altı aded köprü olup dördü kârgîr, ikisi ahşâbdır. Bunların hiçbiri de
ezmine-i kadîmeden kalma olmayıp cümlesi de feth-i celîl-i İslâmdan sonra binâ edilmişdir.
1- "Çalan Köprü" olup, cenûb boğazının ya'nî Ferhâd Arası’nın müntehâsında kâ'indir.
Temeli ve üzeri ve yanları taşdan ve kemerleri ve ayakları kırmızı tuğladan yapılmışdır. Cenûb
tarafının [91] ortasında ufak ve murabba' bir oda şeklinde çıkıntı olduğundan "çalık" ma'nâsına
olan "Çalak" (Çalan) denmişdir. Bu köprü, vesâ'ik-i atîkada "İltekin Köprüsü" nâmıyla
mukayyeddir.
Şu kayda binâ'en bu köprünün, aşağı tarafında medfûn olan ümerâ-yı Dânişmendiye'den
"İltekin Gâzi" tarafından inşâ edildiği anlaşılır. Lâkin temel taşına bakılırsa mukaddemen orada
bir köprü olup harâb oldukdan sonra hükûmet-i Dânişmendiye zamânında binâ edildiği tahmîn
olunabilir. Kırmızı tuğla ile inşâ edilen âsâr-ı kadîmenin ekserîsi bu devre âid olduğu
emsâlinden istidlâl olunmakdadır.
2- "Meydân Köprüsü" olup, Sultân Bâyezîd Câmi-i Şerîfi’nin garb tarafında kâ'in Hacı
İlyas Mahallesi’nin müntehâsındadır. Meydân Kapısı demekle meşhûr kale kapısının önünde
bulunan Ahî Sâbıkeddîn Mahallesi hizâsındadır. Her tarafı rengi sarıya mâ'il taşdan yapılmış
gâyet metîn ve mücedded olup diğer köprülere nisbetle kavsi biraz dar olduğundan ortası
dikçedir.
Bu köprünün yüz metre kadar aşağısında el-yevm İçeri Şehir’de kemerinin cüz'î bir
kısmı müşâhede ve 540 hudûdunda "Sultân Mes'ûd-ı Selçûkî" tarafından inşâ edilen "Sultân
Köprüsü" 718 zelzele-i müdhişesinde münhedim olduğundan derhâl bu köprü ibtidâ ahşâb
olarak binâ ve 776 hudûdunda Amasya emîri [92] "Şadgeldi Paşa" tarafından kârgîr olarak inşâ
edilmiş ve ba'dehû bu da zelâzil-i mütevâliyeden defe'ât ile musâb olduğu hâlde 1241'de
ırmağın cûş u hurûşuna tahammül edemediğinden 1244'de Amasya a'yânı "Özlü el-Hâc Yûsuf
Ağa" ma'rifetiyle tecdîd olunmuşdur.
3- "Mağdinus Köprüsü" olup Sultân Bâyezîd Medresesi önündedir. Bu köprü kadîmen
ahşâb olup elsine-i âmmede "Mâdenüs Köprüsü" denir. Bu ahşâb köprünün evâ'il-i binâsına
dâ'ir ma'lûmât elde edilemedi. Ancak Sultân Bâyezîd Câmi-i Şerîfi binâ olundukda 890'da i'mâr
edilmiş ve mu'ahharan 1031'de mevâlîden "Sa’dî Çelebi" ve 1063'de "Helvâcı Mehmed Ağa"
ve 1130'da "Emîr Hacı Abdullatîf Çelebi" ve 1241'de "Rahtuvan Paşazâde el-Hâc Ali Bey" ve
1281'de Amasya mutasarrıfı "Ziyâ Paşa" ve bundan sonra mükerreren belediye taraflarından
ta'mîr edilmişdir.
4- "Alçak Köprü" olup, Kızlar Sarâyı’nın hizâsındadır. Bu köprünün el-yevm temeli
olan diğer köprü ufak gözlü olarak granitden yapılmış olduğu şeklinden anlaşılmakdadır. Pek
kadîm bir zamânda binâ edilerek aslâ muhtâc-ı ta'mîr olmadığı hâlde ırmağın dolmasıyla
yatağında gözleri gâ'ib olup kemerleri üzerine kalın, murabba'u'ş-şekl, kârgîr ayaklar vaz'
edilmişdir. [93]
Bu köprü "Pon" hükûmeti âsârından olarak zamân geçdikçe alçaldığından elsine-i
âmmede "Alçak Köprü" denip 1281 târîhine kadar üzerinden mürûr u ubûr edildiği hâlde
ırmağın zamân-ı tuğyânında muhâtara nazar-ı dikkate alınarak esbak Amasya mutasarrıfı
meşhûr "Ziyâ Paşa" "Alçak Köprü"yü temel ittihâz ederek üzerine ahşâbdan diğer köprü
kurdurmuş ve 1298 tuğyânında cereyâna tahammül edemeyerek kendisini kapdırmış
olduğundan erbâb-ı hayr u yesârın i'ânâtıyla 1299'da ayakları kârgîr ve üstü ahşâb olarak
yapdırılmışdır.
5- "Helkis Köprüsü" olup dâ'ire-i hükûmet civârında Sâathâne önündedir. Elsine-i
âmmede "Hükûmet Köprüsü" denir. Esâsen "Helkis Mahallesi" sekenesi umûmen bu köprüden
geçdiği münâsebetle "Helkis Köprüsü" denmişdir. Kadîmen ta'mîr ve tecdîd olunarak idâme
edilip 690 hudûdunda "Hoca Muhibbeddîn Mevdûdü'z-Ziyârî" ve 800'de "Gümüşlüzâde
Şemseddîn Ahmed Çelebi" ve 880'de "Ahmed Bey" ve 1014'de çâvûşân-ı dergâh-ı âlîden

91
103