Page 99 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 1

Bu şâhların dahmesi olmuşdu mağârât
Ecsâdını hep sonra duhûr eyledi târât
Bir vakt rehâbîne olup cây-ı riyâzât
Şimdi ise boş mahzen-i ekdâr-ı Amasya

Bu kalenin bedeninde ya'nî cenûb tarafında görülen mağaralar, bu hükümdârânın
mezârları olmak üzere gösteriliyor. Amasya vâdîsinde bu mağaralar on iki aded olup, beşi
"Kızlar Sarâyı" üstünde, ikisi Sarây Mahallesi üstünde ve birisi "Meydân Köprü" hizâsında ve
ikisi [76] "Yassı Kaya"nın cebhe-i şimâlîsinde ve birisi "Âhûr Önü"nde ve birisi de "Ziyâre"
yolunda "Aynalı Mağara" demekle meşhûrdur.
"Mufassal Kurûn-ı Cedîde"de "Ahmed Midhat Efendi" diyor ki: "Hâlâ şehir civârında
kayalar derûnuna oyulmuş sun'î mağaralar Pon krallarının mezârları olmak üzere yapıldıkları
tevârîhde mündericdir."
"Şark Hâtırâtı" nâm eserinde Amasya'yı ziyâret ve buraları temâşâ ve tedkîk eden
Mareşal "Moltke" diyor ki: "Fakat en câlib-i hayret manzara taş odalardır. Kırkar kadem tûl ve
arzında, altmış kadem derinliğinde bir oda tasavvur ediniz. Bu odanın içinde bir ev teşkîl
ediyor. Bu taşın içinde on beş kadem murabba'ında bir boşluk, bir de pencere veyâ kapı
tahayyül ediniz. İşte bu granitden ev mutlakâ bir mezâr olmak üzere inşâ edilmiş olacak. Bu
odalardan beş tânesi yekdiğerine muttasıl bulunur. Aralarında dehlîzler ve merdivenler mevcûd
olup parmaklıklarına varıncaya kadar hepsi yekpâre taş üzerine oyulmuşdur. Hiç şübhesiz
bunlar "Karadeniz (Pont)" krallarının makbereleri idi.
İki bin seneden fazla bir zamân evvel inşâ edildikleri muhtemel olan bu kabirlerin
zînetleri, daha dün hakk edilmiş gibi ayân bulunuyor. Resimlerle beraber hey'et-i mecmû'asının
tarzı Mısırkârîdir. [77]
Bu taş odalar zannedersem vaktiyle örtü altında bulunuyorlardı. Fakat bi'l-âhire yıkılmış
ve mezârların da kaldırılmış olduğu maznûndur. Taş odalara gelince onlar dühûr ve a'sâra daha
çok zamân meydân okuyacak bir hâldedir."
"Küçük Asya Âsâr-ı Kadîmesi Târîh ve Coğrafyası" nâm eserinde "Texier", diyor ki:
"Amasya mevki'inin târîhlerinden en mükemmeli Strabon’un târîhidir. El-yevm mazbût ve
mevcûd harâbeler hakkında tafsîlât, bu târîh ile elde edilebilir. Fakat bu harâbeler âsâr-ı atîka
ulemâsı için sâmitdir. Bu mağaraların hangi devirlere âid olduğu mechûldür. "Strabon" ile
beraber biz de "Krallar Mezârı" deriz. Fakat hangi kralların mezârlarıdır?
Kable'l-mîlâd 306 - 64 târîhine kadar devâm eden Pon krallarının mezârları mıdır? En
kadîmi hangisidir? Hangi zâta mahsûsdur? Birinin kapısı üzerinde bulunan bir kitâbe, büyük
bir kâhinin, krallar kadar iktidâra mâlik büyük kâhinlerden birinin türbesi olduğunu
gösteriyor. 144 Bu kimdir? Bu âsâr-ı [78] kadîme "İskender" devrinden evvel midir? Sonra
mıdır? Bunlara târîhen cevâb vermek mümkün değildir." 145
Bu on iki mağaralardan mâ-adâ Amasya vâdîsi hâricinde iri, ufak mağaralar mevcûd
olup, Amasya derûnunda bulunan mağaralar, Pon kralları adedinden fazla olduğu münâsebetle
bu mağaraların bir kısmı Pon krallarından mukaddem oyulmuş olduğu zannolunur. Feth-i
celîl-i İslâmdan evvel bunların cesedleri mağaralardan kaldırılıp Hristiyan papazlarının
riyâzetgâhı olduğu mütevâtirdir.
Devr-i celîl-i İslâmda bu mağaralar boş olarak bulunup kalmış ve 833'de Amasya ve
Anadolu vilâyetlerinde icrâ-yı şekâvet eden "Kızıl Koca Oğulları" Amasya vâlîsi "Yörgüç
Paşa" tarafından ahz ve girift olundukda bu mağaralarda habs ve saman buğuyla itlâf etdiği gibi

144 Bu mağara el-yevm "Aynalı Mağara" demekle meşhûrdur. Bunun kapısından mâ-adâ üzerinde yazı olan büyük
mağara yokdur. Bu mağarada "Astiris" nâmıyla meşhûr metropolidin medfûn olduğu Rûmlar arasında şâyi' ise de
esâsı yokdur.
145 Bu kitâbı tercüme edip muharriri müstefîd eden târîh encümeni a'zâ-yı kirâmından Ahmed Tevhîd Beyefendi
Hazretleridir.
86
98