Page 94 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

7- "Kelkis Kalesi": Amasya'nın cenûb boğazında vâki' olup iki geçeli olduğu
harâbelerinden anlaşılır. "Kelkis" bahsinde zikr olunacakdır.

Envâ'-ı sanâyi' ile enzârda mümtâz
Ankâ gibi germiş kanadın etmede pervâz
Şâhîn gibi semt-i feleğe doğru ser-efrâz
Olmuş bu vakâr ile nigeh-dâr-ı Amasya

[61] Amasya'nın âsâr-ı kadîmesinden bir numûne-i muhteşem olan bu kalenin
harâbesini tedkîk eden enzâr-ı temâşâ-gerân, her tarafından bir mahâret, her köşesinden bir
san'at, her taşının vaz'ında bir dikkat görmemek kâbil değildir.
Amasya'nın kısmen şimâl tarafını muhît ve kaleyi hâvî olan bu kayanın cebhesi düz
olup arkası "Kırklar Dağı"na istinâd etmişdir. Temeli, arzan enli olup zirvesine doğru
daralmakdadır. Tûlu, Helkis Bahçesi’nin orta yerinden ibtidâ ederek "Kamereddîn Mahallesi"
nihâyetine kadar takrîben iki buçuk kilometre imtidâd eder. İki tarafları da yükseldikçe daralır,
mahrûtî bir şekil alır. Zirvesi düz olup şark tarafı engin, garb tarafı yüksekdir. Yan tarafları
mahrûten açılmış kanad gibi kabarık, önü garba doğru mâ'ildir. Şu vaz'iyyeti, garba doğru
havaya uçan şâhîne benzer. Bu kale, Amasya'yı a'sâr-ı kadîmeden beri ta'aarruz-ı a'dâdan
muhâfaza eden bir nigehbân olduğunu târîh-i umûmî söylemekdedir.

Derler ki bunu Harşenedir eyleyen inşâ
Etmiş ona kendi adını sonradan i'tâ
Yapmış burayı kendisine mesken-i zîbâ
Bu kal'a yüzünde görülür gâr-ı Amasya

El-yevm "Kal’a-yı Bâlâ" ve "Yukarı Kale" demekle meşhûr olan [62] bu kale tevârîh-i
Arabiyye'de "Harşene" nâmıyla meşhûr olup, hâkim olduğu bilâda umûmen "Harşenûn" denir.
Bu kale ibtidâ "Harşene" nâm zât tarafından binâ edilip bânîsi nâmıyla mezkûr olmuşdur.
"Mu'cemü'l-Buldân"da "Yâkût-ı Hamevî" diyor ki: "Harşene, evvelinin fethi ve sânînin
sükûnı ve noktalı şın ve nûn ile "Malatya" kurbunda bir beldedir. Oraya "Seyfü'd-Devle-i
Hamdânî" gazâ ve "Mütenebbî" şiirinde zikr ü senâ etmişdir." "Harşene bin Rûm ibni İlikan
bin Sâm bin Nûh" (aleyhi's-selâm) binâ eylediğinden bânîsi ismiyle mevsûm olduğu
menkûldür. Hakkında "Ebû Nüvâs" 133 şunu demişdir:

134 اريغم اهب تللح مكلف / اريسأ ةنشرخ ُترز نإ

"Harşenûn" bir kıt'anın ismidir ki "Harşene" bu kıt'anın merkezidir."
"Ensâbü's-Sem'ânî, Merâsıdu'l-Ittılâ', Lübbü'l-Lübâb" kitâblarında aynı harekât ile zabt
edilen, "Harşene bilâd-ı Rûm'dan Malatya kurbunda bir beldedir. "Harşenûn" dahi bir kıt'anın
ismidir ki "Harşene" beldesi bu kıt'aya hâkimdir. Burada gümüş ma'deni vardır." diye
mestûrdur.
"Bezm ü Rezm"de Azîz bin Erdeşîr el-Esterebâdî diyor ki: [63] "Amasya Kalesi,
Harşene nâmıyla müsemmâ bir mevki'dir ki kubbe-i feleğe nâzır, gâyet mürtefi'dir. İnmesi
çıkmasından müşkil, çıkması da âdetâ mümteni'dir.

133 Ebû Firâs (Ed.)
134 Bugün Harşene’ye esir olarak gelmişsem
Daha önce buraya hücum ederek gelmiştim (Ed.)
81
93