Page 131 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 1

"Dugrâkiye Mahallesi" nâmıyla meşhûr olup [168] 890 târîhinden i'tibâren "Mehmed Paşa
Mahallesi" denmeğe başlamış ve "Dugrâkiye" nâmı yalnız medreseye alem olarak kalmışdır.
Bu mahallede Amasya vâlîsi "Nûreddîn Tuğrak" 631'de ırmak kenârında bir mescid-i
şerîf ve ittisâl-i cenûbîsinde kendisine mahsûs gâyet metîn bir türbe binâ etmişdir. Kapısı
bâlâsında şu ibâre-i Arabiyye mahkûkdur:
مظعملا ناطلسلا ةلودلا مايأ ىف كرابملادجسملااذه ةرامعب رمأ
حتفلاوبأ نيدلا و ايندلا ءلاع مملأا باقر كلام مظعلأا هاشنهش
راكشريمأ قارغط ىجاح نينموملا ريمأ ناهرب ورسخيك نب دا بقيك
168 ةأمتس و نيثلث ىدحإ ةنس

Amasya vâlîsi "Şehzâde Sultân Ahmed"in lalası vüzerâdan "Hızır Paşazâde Mehmed
Paşa" 900'de mescid-i şerîfin şark tarafında yol üzerinde Yeşilırmağa nâzır bir mevki'de kârgîr
bir câmi-i şerîf ve garb tarafında bir minâre ve önünde imârethâne ve medrese ve şark tarafında
kendisine mahsûs bir türbe binâ ve bu hayrâtı cesîm bir dâ'ire ihâta etmişdir.
Câmi-i şerîf, şarkdan garba doğru müstatîl olup minberi gâyet musanna' ve mermer
üzerinde kabartmalı çiçeklerle müzeyyendir. Kıble tarafı cesîm bahçe olup önünde ufak bir
şadırvanı ve cenâhlarında birer maksûresi ve şimâle nâzır iki kapısı vardır. Orta kapısı cesîm
ve mermerden masnû' olup üzerinde şu ibâre-i Arabiyye mahkûkdur: [169]

مظعلأا ناطلسلا ةلود مايأ ىف ةكرابملاةرامعلا هذه أشنأ
اشاپ دمحم ريبكلا ريزولا هناطلس اللهدلخ ناخ دمحم نبا ناخ ديزياب
169 ةأمعست ةنس مرحم خيرات ىف هردق ديز

Bu câmi-i şerîfin cenûb tarafında paşa-yı müşârün-ileyh bir zâviye-i Halvetiyye binâ
edib bunların evkâfını tanzîm etmişdir. Ve "Yörgüç Paşazâde Mustafa Bey" 840'da bu câmi-i
şerîfin garb tarafında bir hamâm-ı latîf ve 910'da kıble tarafında "Oruç Bey" bir çeşme ve
987'de kudâtdan "Hayreddîn Efendi" bir mescid-i şerîf ve hamâmın şark tarafında 1071'de "eş-
Şeyh Mehmed Ağa" bir dârü'l-kurrâ ve bundan evvel "Nûh Bey" diğer bir dârü'l-kurrâ ve
1257'de "Ahıshalı Müftüzâde Ali Efendi" "Mehmed Paşa Dâ'iresi"nin şark kapısı içinde türbesi
yanında bir medrese ve 1308'de ahfâdından mütevellî "Mehmed Bey" garb tarafında yol
üzerinde diğer bir medrese binâ ve evkâflarını tanzîm etmişlerdir.
50 ve 51- "Helkis Mahallesi": Alçak Köprü’nün cihet-i şimâliyyesinden Kuş Köprü
üzerinde "Leğen Kaya"ya kadar mümtedd bir tûl üzerinde olup şarkan ve cenûben Yeşilırmak
ve garben Sarây Mahallesi ve şimâlen Harşene Dağı ile mahdûddur. A'yân-ı Rûmiyye'den
"Halkis", kable'l-feth burada ikâmet edib şark tarafı bahçesi ve garb tarafı da hânesi olduğu
münâsebetle nâmı kalmış ve ba'dehû tahfîfen "Helkis" denmişdir. [170]
Bu mahalle kadîmen iki kısma münkasim olup "Hükûmet Köprüsü"nün cihet-i
garbiyyesinde bulunan "Sâathâne"nin önüne kadar "Sâde Helkis Mahallesi" ve buradan "Leğen
Kaya"ya kadar olan tarafa dahi "Bâğ Helkis Mahallesi" denir. Sâbık Amasya meb'ûsu "İsmâ'îl
Hakkı Paşa" "Sâde Helkis Mahallesi"nde tevellüd etmişdir.
690 hudûdunda "Hoca Muhibbeddîn Mevdûd-ı Ziyârî" bu mahallede bir mescid-i şerîf
ve yanında bir dârü'l-ilm binâ etdiği kayden sâbit ise de hangi tarafda olduğu bilinemedi. "Bâğ
Helkis"in nısf-ı şarkîsi umûmen "Gümüşlüzâde Şemseddîn Ahmed Çelebi bin Bedreddîn

168 Bu mübârek mescidin yapımını sultân-ı muazzam, şehinşâh-ı a’zam, milletlerin idâresine mâlik, din ve dünya
işlerinin yüce şahsiyeti, Fetihler sahibi, müinlerin emiri Keykub’ad b. Keyhüsrev devrinde Av Emiri Hacı Tuğrâk
631 senesinde emretmiştir. (Ed.)

169 Bu mübârek imâreti yüce sultan, Sultan Mehmed oğlu Bâyezîd Hân devrinde -Allah devletini dâim etsin- büyük
vezîr Mehmed Paşa -Kadri yüce olsun- 900 senesi Muharrem ayında inşâ etmiştir. (Ed.)
118
130