Page 187 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 1

ve ba'dehû tebyîzine gayret ve iki senede ikmâl etmiş isem de müddet-i örfiyemin hıtâmıyla
niyâbet intizârında iken Meşrûtiyet i'lân edildiğini müte'âkib Nîksâr niyâbet-i şer'iyyesine ta'yîn
olunup 1326 Zilka'desinde işe mübâşeret ve kasr ve telhîs ve tayy etdiğim pek çok hâdisâtı
ilâve ederek sâniyen tashîhe ikdâm ve Nîksâr'da müddet-i örfiyemi ikmâl ve mukaddime ve
birinci bâbı da itmâm etdim.
Bâlâda arz edildiği üzere "Amasya Sancağı" "Amasya, Hacıköyü, Havza, Köprü, Lâdik,
Mecidözü ve Merzifon" kazâlarından mürekkeb olup merkez-i livâ olan Amasya kazâsı dört
nâhiyeden ibâretdir:
I- Amasya Kazâsı:
1- "Akdağ Nâhiyesi"dir ki: Amasya'nın şark taraflarını umûmen ihâta eder. Merkezi
"Akviran Köyü"dür. Bu nâhiye, sath-ı zemînden bin iki yüz metre kadar yüksek, şarkdan garba
doğru mümtedd ve kadîmen "Akdağ" demekle meşhûr bir dağın eteklerinde bulunduğundan
tesmiye edilmişdir.
Bu dağın yaylası mebzûl, kışlağı makbûl, suyu bol, havası gâyet sağlam olduğu
münâsebetle Amasya livâsının [341] ekser ağnâmı yazın orada otlar. Yağı, peyniri, yoğurdu
makbûl olup "Pont" kıt'asında fevkalâde şöhreti hâ'izdir. Bu nâhiye dâhilinde bulunan "Baş
Alan Karyesi"nden "eş-Şeyh Muhyiddîn Mehmed Akdâğî" gibi bir mürşid-i kâmil zuhûruyla
Amasya'da meşhûr olmuş ve bu karyede bir zâviye binâsıyla evkâfını tanzîm etmişdir.
Mahdûmlarından biri Anadolu kazaskeri "Bedreddîn Mahmûd Efendi", diğeri Amasya'da
Halvetî şeyhi "Hüsâmeddîn Hüseyin Efendi" pek meşhûr olup ahfâdı kudât ve meşâyihdendir.
"Zana Karyesi"nden bâlâda arz edildiği üzere "Zanalı Sülâlesi" gibi bir sülâle-i azîme
zuhûruyla İstanbul ve Amasya'da yüz sene kadar mevcûdiyetlerini muhâfaza etmişlerdir.
"Akviran Karyesi"nden üstâd-ı meşhûr "Akdâğî eş-Şeyh Mustafa Efendi" ve fuzalâ-yı
ahfâdından İstanbul pâyeli "İngiliz Abdülkerîm Efendi" ve "Yenice Karyesi"nden "Yeniceli
Sülâlesi" ve ulemâdan "Musliheddîn Efendi" zuhûr edib kibâr-ı evliyâdan "Sa'deddîn Mahmûd
Horasânî" hazretlerinin bu karyede tekkesi ve türbesi ve defterdâr "Mahmûd Efendi"nin câmii
ve evkâfı vardır.
2- "Öz Nâhiyesi"dir ki: Amasya'nın cenûb taraflarını muhît olup merkezi "Ezine Pazar
Köyü" dür. Buraya kadîmen "Cum'a Pazarı" ve Fârisiyyece "cum'a" ma'nâsına olan "âzîne"
lafzına izâfetle "Ezine Pazarı" ve tahfîf ile "İnepazar" denmişdir. [342]
Bu nâhiye merkezini, ümerâ-yı Osmâniye'den "Hacı Hamza Bey" bir câmi-i şerîf ve
dergâh-ı âlî çavuşlarından "Mehmed Ağa" bir hân-ı cesîm ve hamâm ve zâviye binâsıyla i'mâr
etmişlerdir. Bu nâhiye umûmen "Bayındırlı,", "Akçakoyunlu", "Esenli", "Karakeçili" gibi öz
hâlis Türkmen aşîretleriyle meskûn olduğundan "Öz" nâmıyla meşhûr olmuşdur.
Kibâr-ı evliyâdan "eş-Şeyh Şâdî" hazretleri, nâmıyla müsemmâ olan "Şeyh Şâdî
Köyü"nde ikâmet eylediğinden "Karakeçi" uruğundan 189 "Bekdemirli Musliheddîn Mûsâ Bey",
şeyh-i müşârün-ileyhe 812'de bir zâviye ve türbe binâsıyla "Karakeçili Mâlikânesi"ni bu
tekkeye vakf etmişdir. "Baba İlyâs-ı Horasânî" ahfâdından "eş-Şeyh Bâyezîd Çelebi" "Efte
Karyesi"nde ve meşâhîr-i Halvetiyye'den "eş-Şeyh Musliheddîn Efendi", "İnepazar"da ve
kibâr-ı Halvetiyye'den "eş-Şeyh Ahmed Efendi", "Heniske Karyesi"nde medfûn olup meşâhîr-i
vüzerâdan "Deli Ömer Paşa" ve "Peçelizâde Sülâlesi" "Sevincer Karyesi"nden ve meşâhîr-i
ulemâdan "el-Hâc İsmâ'îl Hakkı Efendi", "İnepazar"dan zuhûr etmişdir.
Yine bu nâhiye dâhilinde bulunan "Karataş Karyesi"nde "Bayındır" uruğundan "Umur
Bey" câmi-i şerîf ve zâviye binâsıyla meşâhîr-i ulemâdan "Ali Efendi" 1135'de bu tekkeyi
dershâne ittihâz ve "Öz Nâhiyesi"nde bu karyeyi bir medrese-i irfân şekline vaz' [343] etmiş
idi. Meşâhîr-i Halvetiyye'den "eş-Şeyh Maksûd Baba", "Urunkuş Karyesi"nde ve "eş-Şeyh
Merâmî Baba", nâmıyla müsemmâ olan "Merâmî Köyü"nde medfûnlardır. "Şeyhşâdili
Muhyiddîn Mehmed Efendi", kibâr-ı müfessirîndendir.

189 Eski Türkçemizde "uruk", evlâd ma'nâsınadır.
174
186