Page 188 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

3- "Hakala Nâhiyyesi"dir ki: Amasya'nın şimâl taraflarını muhît olup merkezi
"Hakala - Hakla Köyü"dür. Bu nâhiye kadîmen "Arguma-Suluova" nâmıyla meşhûr iken 745
târîhlerinden sonra "Hakala" kesb-i umrân ve "Arguma" ismine galebe ederek nâhiye merkezi
olmuşdur.
Bu "Hakala Köyü" düz bir mevki'de olup şark ve şimâl tarafları bayırdır. Köyün
manzara-i umûmiyyesi vaktiyle oldukça mühim, gâyet ma'mûr bir kasaba olduğunu
anlatmakdadır. Burada sâdât-ı Rufâ'iyye'den ve kibâr-ı meşâyih ve ulemâdan "es-Seyyid
Necmeddîn Yahyâ Er-Rufâ'î" hazretleri 764'de cesîm bir zâviye binâsıyla evkâfını 771'de
tanzîm etmişdir.
Türkmen aşîreti rü'esâsından "Hacı Mehmed Bey" bu karyede ikâmet ve 805'de "Kara
Devletşâh Vak'ası"nda "Çelebi Sultân Mehmed Hân" hazretlerine hidemât-ı ciddiye ibrâzıyla
iktisâb-ı şöhret ederek vefât etmiş olduğundan kerîmesi "Ayşe Hâtun" bir câmi-i şerîf ve
sülâlesinden "Kâsım Bey" 867'de bir medrese-i âliye ve hamâm ve diğer "Hacı Beyzâde Mîrzâ
Bey" 935'de bir câmi-i şerîf ve hemşîrezâdesi diğer "Hacı Beyzâde Muhyiddîn Bey" 947'de bir
[344] medrese ve bir hamâm daha binâ ve evkâfını tanzîm etmişdir. Amasya'da "Kumacık
Hamâmı"nın garb tarafında bulunan arsa-i hâliye bu medreseye vakf etdiği hânın arsasıdır.
Bu Hacı Beyzâdeler'den "Mîrzâ Beyzâde Mustafa Bey" bu nâhiye dâhilinde bulunan
"Kuşçu Karyesi"nde mükemmel bir câmi-i şerîf binâ ve evkâfını tanzîm etmişdir. Bu câmi-i
şerîfin bugün harâbesi bile vaktiyle pek musanna' ve metîn olarak yapılmış bir câmi-i şerîf
olduğunu anlatmakdadır. Bu nâhiyeden vaktiyle pek büyük ricâl-i devlet ve ümerâ zuhûr
etmişdir.
"Hacı Bey Sülâlesi", bu nâhiyenin şerefidir. Bunlar umûmen mûmâ-ileyh "Hacı
Mehmed Bey"in evlâdıdır. Bu sülâleden "Kâsım Bey", "Abdullah Paşa", "Mîrzâ Bey" gibi
ümerâ ve beylerbeyi zuhûr edib "Silahdâr Oğulları" nâmıyla bir kol çıkarmışdır. Bu koldan
"Mûsâ Paşa", "Büyük Ca'fer Paşa", "Topal Yûsuf Paşa" ve "Ahmed Paşa" gibi vüzerâ ve ümerâ
görülmüşdür. "Topal Paşaoğulları" Amasya'da "Topaloğulları" nâmıyla şöhret bulup yeniçeri
rü'esâsından olmuşlar idi.
"Alevi Köyü"nden kibâr-ı ulemâdan "el-Hâc Bayrâm Efendi" ve "Fîrûz Karyesi"nden
"Hacı Eyvâd Paşa" demekle meşhûr "Süleyman Paşa" ve "Hakala Köyü"nden meşâhîr-i
fuzalâdan "es-Seyyid Muhyiddîn Efendi" ve kudâtdan "es-Seyyid Mehmed Efendi" zuhûr
etmişdir. Mısır hükümdâr-ı [345] meşhûru "El-Melik el-Mansûr Hüsâmeddîn Laçin" bu
nâhiyenin "Hacı Bayram Köyü"nden olup ittisâlinde bulunan çiftliği "Laçin Karyesi" nâmıyla
bir köy olmuşdur.
"Simre-i Arguma" nâmıyla ma'rûf olan "Alparslan-İlarslan" köyü bu nâhiye dâhilinde
olup "Simre" mebhasinde karîben zikr olunur.
"Hakala Köyü"nde bulunan "Kâsım Bey Medresesi" köyün şark tarafında yalnız ve
yüksek bir mevki'inde olup kârgîr ve metîn ve hucurâtı vâsi' ve dershânesi azîm olduğu şimdiki
harâbesi kemâl-i hüzn ile irâ'e etmekdedir. Bu medrese, Amasya medâris-i ulûmu arasında pek
ziyâde hâ'iz-i şöhret olup tertîb-i medârisde erba'în râddesinde i'tibâr olunmuşdur. Bu medrese-i
âliyenin müderrisleri kadîmden beri "Hakala Köyü"nde ikâmetle tedrîs-i ulûm etdikleri hâlde
usûl-i verâset şu âdet-i meşrû'ayı da kaldırdığından Amasya ulemâsından müderris olanlar
Amasya'da ikâmet ve tedrîs etmişler ise de mu'ahharan verese yedinde her vechile mu'attal
olarak harâb olmuşdur.
Bu medreseye pek çok ekâbir müderris olarak "Hakala"da ikâmetle, tedrîs-i ulûm eden
müderrislerin sonu "eş-Şeyh Mahmûd Efendi" olup 1099'da azliyle "Fazlîzâde Mustafa Efendi"
ve 1102'de Hakala’ya gitmediğinden azliyle sâniyen "Mahmûd Efendi" ve 1107'de sâniyen
"Mustafa Efendi" müderris olarak 1112'de [346] mahdûmu "Ahmed Efendi"ye kasr-ı yed etmiş
iken 1115'de vefâtıyla beraber "Ahmed Efendi" azl olunarak sâlisen "Mahmûd Efendi" ve
1127'de vefâtıyla sâniyen "Fazlîzâde el-Hâc Ahmed Efendi" müderris ve 1162'de kasr-ı yediyle
oğlu "es-Seyyid el-Hâc Mustafa Efendi" tedrîse mutasarrıf olmuşdur.

175
187