Page 193 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 1

olarak burada kaldığı münâsebetle [359] oturduğu mahalle "Armağan" demekle meşhûr olmuş
ve ba'dehû ma'den amelesi, ırgadlar "Armağan Mahallesi"nde ikâmet eylediklerinden
"Armağan Mahallesi", "Irgad Mahallesi" nâmına tahavvül etmişdir.
Binâ'en-aleyh Gümüş Kasabası "Câmi-i Kebîr, nâm-ı diğer "Çinili Câmi", "Darbhâne",
"Armağan", nâm-ı diğer "Irgad" nâmlarıyla müsemmâ üç mahalleden müteşekkil ve takrîben
üç yüze karîb hâneden ibâret havası sağlam, suyu mükemmel bir şehr-i latîfdir. İdâre-i
mülkiyyesi kadîmen has ağaları, ma'den emînleri elinde iken 1299'da Hacıköyü
kâ'im-makâmlarına tefvîz buyurulmuş ve ma'den emînleri ancak ma'den husûsâtıyla iştigâl
etmişlerdir. Bu ma'den 1294 târîhine kadar istifâdeler te'mîn etdiği hâlde ba'dehû ma'den
müdürleri ta'yîn ve ameliyyâtı ta'tîl edilmiş idi. Gümüş Kasabası'nda mevcûd olan "Halîl Paşa
Medresesi" medâris-i âliyeden ma'dûd olup hamsîn derecesinde i'tibâr ve tevcîhâtı Anadolu
kazaskerliği tarafından icrâ edilmiş olduğundan 1100 târîhlerine kadar pek çok kibâr-ı ulemâ
bu medreseye müderris olmuş ve Gümüş Kasabası'nda tedrîs-i ulûm etmişdir. Ancak vakfiyesi
zâyi' olduğu cihetle 1072'de şehâdetle münderecâtı isbât olunarak Amasya mahkemesinde
ikinci def'a tanzîm edilmişdir.
Ber-vech-i tekâ'üd müderris olan kudâtdan "Mehmed Efendi"nin 1096'da vefâtıyla
ulemâdan "Yûsuf Efendi" mütevellî ve müderris olup ba'dehû [360] kibâr-ı ulemâdan "Hasan
Efendi" ve 1130'da vefâtıyla mahdûmu kibâr-ı ulemâdan "Mehmed Efendi" müderris olmuş ise
de diğer medrese müderrisi olduğundan 1136'da bu medrese uhdesinden ref' olunarak "Mustafa
Efendi" ve 1137'de kasr-ı yediyle ulemâdan diğer "Mustafa Efendi" ve 1159'da vefâtıyla
ulemâ-yı meşâyîhden "Nakşıbendî Hüseyin Efendi" ve 1168'de ulemâdan "Mehmed Efendi"
ve 1169'da sâniyen "eş-Şeyh Hüseyin Efendi" ve 1174'de vefâtıyla kibâr-ı ulemâdan "Kılavuz
Mehmed Efendi" ve 1178'de vefâtıyla "Ankaravî Abdullah Efendi" ve 1190'da ulemâ-yı
meşâyihden müftî-i sâbık "Kılavuz Mehmed Efendizâde Osmân Efendi" ve 1191'de sâniyen
"Ankaravî Abdullah Efendi" ve 1192'de "Gümüşlü Mustafa Efendi" ve 1196'da sâniyen "eş-
Şeyh Osmân Efendi" ve 1197'de sâlisen "Ankaravî Abdullah Efendi" ve 1215'de vefâtıyla
"Kılavuz Mehmed Efendizâde" ulemâdan "Ali Efendi" müderris olmuşlardır.
1236'da "Kılavuzzâde Ali Efendi"nin vefâtına binâ'en oğulları "Abdullah, Sâlih"
Efendiler nısfına ve birâderi "Osmân Efendizâde es-Seyyid Abdurrahmân Efendi" müştereken
diğer nısfına mutasarrıf ve ba'dehû "Abdurrahmân Efendi"nin 1253'de vefâtıyla ulemâdan
"Mustafa Efendi" müderris-i nısf olarak 1260'da fevtiyle oğulları "Hâfız Mehmed Hâmid,
Ahmed Hamdî" Efendiler müderris olmuşlardır.
1262'de "Kılavuzzâde Abdullah Efendi"nin fevtiyle diğer [361] "Abdullah Efendi" ve
1271'de "Sâlih Efendi"nin vefâtıyla oğulları "Ali Rızâ, Mehmed Âkif, Mustafa Necîb"
Efendiler ve ba'dehû diğer "Abdullah Efendi"nin ref'iyle bunlar nısf-ı hisse-i tedrîse mutasarrıf
ve medrese ma'mûr olduğu hâlde mu'attal olmuşdur.
Bu kazâ dâhilinde bulunan ve vesâ'ik-i atîkada "İslimis" nâmıyla mukayyed olan
"Eslemez Köyü"nde Gümüşlüzâdeler'den "Şemseddîn Ahmed Çelebi" bir zâviye ve imâret ve
misâfirhâne binâ edib ceddinin buradan zuhûr eylediğine bir alâmet-i mahsûsa vaz' etmiş idi.
Meşâhîr-i ümerâ-yı Selçûkiyye'den "Emîr Gümüşlü" demekle meşhûr "Emîneddîn Yûnus el-
Müstevfî" bu köyden zuhûr etmişdir. Bu sülâle-i celîle Amasya'da pek büyük bir şöhret ve
iktidârı hâ'iz olmuşlardır. Vüzerâdan "Köse Şa'ban Paşa" dahi bu köydendir. Şeyhülislâm-ı
esbak "Müftüzâde Ahmed Efendi" Gümüş Kasabası'ndan zuhûr etdiği gibi mevâlîden "Şâfiyeci
Musliheddîn Efendi" ve hattât-ı meşhûr "Ebu'l-Hayr Hasan Efendi" ve fâzıl-ı meşhûr
"Kâtibzâde el-Hâc İsmâ'îl Efendi" ve kibâr-ı mevâlîden "Müftüzâde Osmân, Abdurrahîm"
Efendiler dahi bu Gümüş'den neş'et etmişlerdir.
III- "Havza Kazâsı"dır ki: Şarkan Samsun, garben Köprü, cenûben Amasya ve
Merzifon ve şimâlen Bafra kazâlarıyla mahdûd olup merkezi olan "Havza Kasabası",
cenûbunda bulunan "Taşan Dağı"nın şimâl-i şarkî eteğinde bayır bir mevki'de [362] kâ'indir.

180
192