Page 199 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 1

resmîden ibâret kalarak elsine-i âmmede "Köprü Kazâsı", "Köprü Kasabası" nâmı iştihâr edib
"Kedeğra Kazâsı", "Kedeğra Kasabası" nâmı unutulmuşdur.
"İç Kale Mahallesi"nde "Aydın Tekkesi" binâ olunmuş ba'dehû "Cümûdâroğlu Hasan
Gâzi" tarafından bir câmi-i şerîf ve "Kaya Beyoğulları" tarafından bir mekteb inşâ olunarak
"Buruk Mâlikânesi" cümlesi [378] tarafından vakf edilmişdir. "Köprü Kasabası" köy hâlinde
iken "Şeyh Alâ'eddîn Şirvânî" orada bir mescid ve mahdûmu "Lalacık Gâzi Bey" bir tekke binâ
ve evkâfını tanzîm ve 900'de bu "Gâzi Bey"in hafîdi "Tâceddîn Paşa" mükemmel, gâyet metîn
bir câmi-i şerîf ve mekteb ve imâret ve hamâm ve "Şeyh İbrâhim Baba"ya bir tekke binâ
etmişdir.
Bu esnâda "Şehzâde Sultân Ahmed" sarâyı civârında müzeyyen bir çeşme binâ ederek
"Sultân Pınarı" demekle meşhûr ve ba'dehû bir mahalleye alem-i mahsûs olmuşdur.
"Abdulganîzâde Mehmed Çelebi", "Şeyh Sâlih Efendi"ye diğer bir tekke binâ edib 1011'de
eşkiyâ-yı Celâliye'nin hücûmuyla "Köprü Kasabası" muhterik olduğundan şu evkâfın
mütevellîleri câmileri, mektebleri kısmen i'mâr etmiş ve Köprü a'yânından "Yûsuf Ağa" diğer
hamâm inşâ ve birkaç muhterik mescidi i'mâr ve "Köprülü Durak Ağa", "Şeyh Mehmed
Efendi"ye diğer bir tekke binâ etmişdir.
"Köprülü Mehmed Paşa", zamân-ı sadâretinde bu "Köprü Şehri"ni i'mâra himmet
ederek şehrin şark tarafında cesîm bir musallâ binâ ve ta'âmiye vaz' etmiş ve şehre su getirmek
için cesîm su yollarına mübâşeret etdiği bir zamânda vefât eylediğinden halîlesi "Ayşe Hanım"
şu hayrâtı ikmâl ve bir câmi-i şerîf ve iki hamâm ve cesîm bir bedestân inşâ ve evkâfını 1078'de
tanzîm etmişdir.
Ba'dehû sadr-ı müşârün-ileyhin mahdûmu "Fâzıl Ahmed Paşa" kârgîr [379] bir
medrese-i âliye ve ağalarından "Hüseyin Ağa" bir câmi-i şerîf ve "Abdülkerîm Ağa" bir
medrese ve "Dede Yûsuf Ağazâde Mehmed Ağa" "Değirmenbaşı Mahallesi"nde bir câmi-i şerîf
ve mekteb binâ ederek 1100 târîhine kadar "Köprü Kasabası"nı i'mâr etmişlerdir.
1143'de bostancıbaşı "Köprülü el-Hâc Süleyman Ağa" "Tâceddîn Paşa Câmii"
avlusunda bir medrese ve "Sultân Pınar Mahallesi"nde bir câmi-i şerîf ve mekteb ve 1212'de
müftî-i şehîd "es-Seyyid Mustafa Efendi", "Ganizâde Mahallesi"nde bir zâviye ve karşısında
bir hân-ı cesîm ve 1220'de "es-Seyyid Osmân Efendi" "Uzun Sokak Mahallesi"nde
"Rahmâniye Medresesi"ni binâ ve cümlesini de vakf etmişlerdir.
Köprü'nün kadîmen medreseleri, mektebleri, ulemâsı çok olup şu mebânî-i âliyenin
ekserîsi ahşâb olduğu münâsebetle mükerreren dûçâr-ı avârız olarak tecdîden i'mâr edilmiş ve
pek çok câmi-i şerîf, mekteb, tekke olduğu hâlde sâhibleri, bânîleri hakkıyla bilinemediğinden
tahrîrinden sarf-ı nazar edilmişdir.
Bu kazâdan üç sülâle-i mühimme zuhûr edib "Köprü Kasabası"na bir ehemmiyet-i
târîhiyye bahş ederek benâm ve üçüncüsü meşhûr-ı enâm olmuşdur. Birincisi "Taşan Sülâlesi"
olup âl-i Selçûk'dan "Husrev Şâh" evlâdından olmak üzere meşhûrdur. Bu sülâlenin nüfûzu
"Kedeğra, Merzifon, Gümüş, Havza, Zeytûn" kazâlarında cârî iken "Canik ve Sinop"
sancaklarına kadar tevessu' [380] edebilmişdir. Köprü dâhilinde olan "Kocakayası Emâreti" bu
sülâlenin bir şu'besi add olunur. İkincisi "Köpek Sülâlesi" olup sâhib-i a'zam-ı Selçûkî
"Sa'deddîn Köpek" bu sülâleyi teşkîl etmişdir. Bunlara "Köpekoğulları" denir. Bunlardan
"Mutuk, Kaya, Sevindik" Beylerin şöhreti pek ziyâdedir. Üçüncüsü ve en meşhûru "Köprülü
Sülâlesi" olup "Sinânoğlu Mehmed Paşa" bu sülâleyi teşkîl etmiş ve bunlardan beşi sadr-ı a'zam
olmak üzere sekiz vezîr-i âlîşân çıkmışdır.
"Köprü Kasabası", kadîmen "Orta câmi, Uzun Sokak, Cedîd, Çayırbaşı, Çanaklı,
Debbâğhâne, Değirmenbaşı, Dikili, Sultân Pınarı, Şeyh, Taş Kale, Toprak Kale, Abdullatîf,
Ganizâde, Laz, Molla Hasan, Nalbandlı, Yeni Câmi" mahallelerini, bin beş yüz kadar hâneleri,
altı bin râddesinde nüfûsu hâvî olup "Köprü Kazâsı" sekiz nâhiyeden, kırk altı bin kadar
nüfûsdan ve iki yüz kadar kurâdan müteşekkil bir kazâ-yı cesîmdir.

186
198