Page 206 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

anlaşılır. "Barsevinc", Hunlar'ın bu kıt'ada nîm-müstakil beylerinden olup bu kasabanın
"Barsevinc" tarafından binâ ve kendi nâmıyla tevsîm edilmesi ve ba'dehû galat-ı âmme olarak
"Barsivan-Marsıvan" telaffuz olunması da ağleb-i ihtimâldir.
Ba'zı sâlnâmelerde Erzurum hâkimi "Mengücek" tarafından feth olunan bu kasaba,
mûmâ-ileyhin nâmıyla tesmiye ve mu'ahharan tahrîf olunarak "Merzifon" dendiği yazılmakda
olup sûret-i tahrîre göre bu kasaba âsâr-ı İslâmiyyeden olduğu ve 480 (1087) târîhlerinde
tesmiye olunduğu anlaşılmakda ise de "Merzifon" nâmının bu târîhden evvel mevcûd olduğu
târîhen mazbûtdur. "Mengücek" ile "Merzifon" lafızları arasında bir münâsebet olmadığı hâlde
iddi'â-yı tahrîf edilmesi biraz garîbdir.
"Târîh-i Âl-i Dânişmend"de mezkûr olduğu üzere Merzifon Kasabası ümerâ-yı
Dânişmendiye'den "İltekin Gâzi" tarafından feth olunmuşdur. Emîr-i müşârün-ileyhin
mahdûmu "Sihâmüddevle Hüseyin Gâzi" [400] Merzifon'da tûl müddet icrâ-yı emâret
etdiğinden ikâmet etdiği mevki'e "Sihâmü’d-devle" nâmı verilmişdir. Kuyûd-ı atîkada
"Sihâmü’d-devle Mahallesi", "Sihâmü’d-devle Karyesi" ve el-yevm "Sehmü’d-devle Karyesi"
mestûr ve elsine-i âmmede mezkûrdur. Erzurum taraflarının fethine me'mûr olan "Mengücek
Bey"in Merzifon'u feth etmesi târîhen ma'lûm değildir.
Ancak Merzifon Kasabası'nın şimâl-i şarkî tarafında iki kilometre kadar yakın bir
yerinde olan "Marınca Köyü" ile Merzifon Kasabası'nın âsâr-ı kadîmesi, harâbeleri tedkîk
olunursa "Barsevinc" tarafından binâ edildiği zann olunan kasabanın "Marınca Karyesi" olduğu
ve Pon hükûmeti devrinde Merzifon Kasabası bir karârgâh-ı husûsî olarak ba'dehû bir kasaba
şeklini aldığı ve "Marınca Kasabası" da bir köy hâline girdiği tahmîn olunabilir. "Marınca"nın
"Barsevinc" adına daha müşâbeheti olduğu bu zannı takviye eder.
Merzifon kasabası, Amasya'ya otuz iki kilometre kadar yakın olduğu gibi Amasya'ya
mülhak diğer kasabâtın dahi en büyüğüdür. Devr-i Selçûkî'den mukaddem olan ahvâli târîhen
mechûl olduğu hâlde mahallâtının esâmî ve teşkîlâtına bakılırsa 670 târîhlerinden sonra kesb-i
cesâmet etdiği anlaşılır. El-yevm kasabanın şark-ı cenûbî taraflarında harâbesi görülmekde olan
kalesi, ufak olduğu hâlde âsâr-ı atîkadan ma'dûd olacak bir ehemmiyeti hâ'iz değildir.
Merzifon Kasabası kadîmen "Alaca Minâre, Erzincânî, Bâlî, [401] Çavuş Abbas, Hacı
Ahmed, Hacı Pîr, Hacı Receb, Hacı Ali, Hüsâm-ı Cedîd, Harmânlı, Hoca Süleyman, Südçü,
Sürme Sürd, Seydî Bölük, Sofular, Tuz, Âdil, Ali Bozacı, Kadı Mahbûb, Lahana" Mahallelerini
hâvî olup kuyûd-ı kadîmede "Marınca Karyesi" dahi bir mahalle gösterilmekdedir. Hülâsa
yirmi mahalleyi, dört bin kadar hâneyi, dört nâhiyeyi, otuz sekiz bin kadar nüfûs-ı umûmiyyeyi
ve kırk beş kadar kurâyı hâvîdir.
Şu esâmî-i mahallâta dikkat olunursa "Erzincânî Mahallesi"nden eski bir mahalle
görülemez. Meşâhîr-i ulemâdan "Şerefeddîn Mehmed Erzincânî" bu mahallede 768 târîhine
kadar ikâmet ve neşr-i ulûma muvâzabat etdiği münâsebetle mensûb olduğu bir belde-i
azîmenin ismi oturduğu yere alem-i mahsûs olmuşdur. Diğer "Hacılar" ile "Kadı İmâdeddîn
Mahbûb-ı Buhârî" ve "Hoca Süleyman" ile "Sofular", dokuzuncu karn-ı hicrî ricâlinden ve
"Hüsâm-ı Cedîd, Ali Bozacı, Seydî Bölük" dahi onuncu, on birinci karn-ı hicrî a'yânından
ma'dûddur.
"Çelebi Sultân Mehmed Hân" hazretlerinin Amasya'da icrâ-yı hükûmet buyurduğu
zamânlarda bu kasabayı teşrîf ve sarây-ı âlî inşâ buyurmuş olduğu münâsebetle târîh-i
Osmânî'de bir mevki'-i mühim kazanmış ve 818'de sultân-ı müşârün-ileyh hazretleri bir
medrese-i [402] âliye ve bir hamâm binâ ve evkâfını tanzîm buyurmuşdur. Bu medrese gâyet
mu'azzam, kârgîr bir dârü'l-ilm-i âlî olduğundan Merzifon'un şerefini tezyîd ve ulemâsını teksîr
etmişdir. Bu zamânın ricâlinden "Hoca el-Hâc Hasan Çelebi" bir câmi-i şerîf ve sultân-ı
müşârün-ileyhin vâlidesi "Devlet Hâtun" 822'de bir câmi-i şerîf ve yanında bir zâviye-i âliye
ve bir imârethâne inşâ etmişlerdir.
830'da "Sultân Murâd Hân-ı Sânî" hazretleri de bir câmi-i şerîf ve hamâm ve "Kadı
Mahbûb Çelebi" bir câmi-i şerîf ve mekteb ve 878'de "Sultân Mehmed Hân-ı Sânî" hazretleri

193
205