Page 274 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Mihridâd'ın mü'essis-i hükûmet olması, bu ma'nâyı [158] Yunânîlere verdirmiş olabilir. Fakat
Pon hükûmeti mü'essisliğini her hâlde Birinci Ariyu Bazran'a nisbet etmek lâzım gelir.
Binâ'en-aleyh bu "Katistis" kelimesi de Tûrânî olduğu hâlde Anadolu lafzı gibi Yunânîliğe mâl
edilmek istenilmiş olmalıdır.
Dördüncü Mihridâd, kable'l-hicre 888'de Amasya hükümdârı oldukda Amasya şehrinin
şark boğazını muhâfaza etmek için Amasya'nın şarkında ve Yeşilırmak ile Kelkit ırmağının
birleşdiği yerde bir kale ve önünde bir kasaba binâsıyla "Baturya, Paturya" nâmını vermiş ve
ba'dehû "Opaturya" nâmıyla yâd olunmuşdur. 284
Çünkü Dördüncü Mihridâd, cesûr ve yiğit olduğu münâsebetle Tûrânîler tarafından
gâlibâ "Batur (Kahraman)" denmiş olmalıdır ki târîhen "Patur" demekle meşhûr olmuşdur.
Yunânîler buna "Filapatur" diyerek "muhibb-i peder" ya'nî "babasını sever" ma'nâsını
vermişlerdir. Vâkı'â "Patur", Îrân dilinde "peder" lafzından galat olabilir. Ba'dehû "Fila"
kelimesinin ilâvesiyle Yunânîleştirilir ise de binâ eylediği kasabaya da "Filatorya" denmesi
lâzım gelirdi. Herkes muhibb-i peder olduğu münâsebetle "Fila Patur" vasfında bir letâfet
yokdur.
Dördüncü Mihridâd Canik, Sinop, Trabzon taraflarında meskûn olan akvâmın
itâ'atlerini harben te'mîn edib, kuvve-i bahriyye tedârik ederek sevâhili muhâfaza altına almış,
kırk dört yıl Amasya'da [159] hükûmet edib kable'l-hicre 844'de vefât etmişdir.
Beşinci Mihridâd, pederi olan Dördüncü Mihridâd'ın vefâtında sandalî-i hükûmete
kable'l-hicre 844'de câlis ve Amasya hükümdârı olup Amasya'nın şimâlinde vâki' Barsevinc
(Marınca) kasabasının garb tarafında bir kale binâsıyla Eflânus (Eflân, 285 Osmâncık) ve
Amasya boğazlarını nezâret altına almışdır.
İşte bu kale "Merzepon" demekle meşhûr olup, mu'ahharan ta'rîb olunarak "Merzefon",
ba'dehû kesre-i izâfiyye yerinde bir "yâ" ilâvesiyle "Merzîfon" denmişdir. "Marsivân" lafzı
şimdiki "Marınca (Barsevinc)" kasaba-i kadîmesinin nâmı olduğu hâlde avâm arasında
Merzifon'a alem olmuşdur. Merzepon, ma'lûm olduğu üzere "Pon sınırı, Pon yurdu" demekdir.
Fakat ele geçen bir Hulâsatü'l-Fetâvâ kitâbının zahrında Sa'deddîn Muhammed
el-Merzifônî el-Müştehir bi-Sa’d er-Rûmî 793 rebî'ulâhirinde "Fekad kâbele
hâzihi'n-nüshate'ş-şerîfete el-fakîr ilâ rahmeti'r-Rahmân Sa'd bin Halîl bin Süleyman er-Rûmî
el-mevsûm medînetühû bi-Merzebân" diye yazmış olduğuna nazaran Merzifon nâmı
"Merzebân" lafzından galat olduğunu gösterir.
Beşinci Mihridâd, Yunan ve Avrupa târîhlerinde "kardaşını sever" ma'nâsına olan
"Filadelfes" lakabıyla meşhûr olduğu muharrerdir. Bu lakab [160] Atina hemşehrîliği unvânına
mu'âdil olduğu cihetle Yunânîler ile hüsn-i münâsebeti olduğunu iş'âr eder. Mihridâd, otuz altı
yıl hükûmet etdikden sonra vefâtıyla oğlu Farnâk, Amasya hükümdârı olmuşdur.
İkinci Farnâk, hicret-i seniyyeden 808 sene evvel Amasya hükümdârı oldukda, kuvve-i
askeriyyesini ve bahriyyesini tanzîm ederek Karadeniz'in cenûb sevâhilini tamâmiyle zabt edib
Kırım ve Trakya kıt'alarına doğru uzanmış, Kapadokya kıt'asından bir kısmını alıp mülkünü
tevsî' etmişdir.
İkinci Farnâk, zâlim olmakla beraber ma'ârif ve sanâyi'i himâye ederek mülkünde
terakkî etdirmiş, servet-i umûmiyye-i memleketi tezyîd ederek Amasya şehrini müceddeden
i'mâr etdiği gibi şimdiki Çakallar ve Karakaya mevki'inde ve sûr içinde bir kasaba-i dilârâ
yapdırmış, eski Girâsûn şehrini de müceddeden i'mâr ederek oraya "Fernakya" denmiş ve
Çakallar'a "Fernak" unvânı verilmişdir.
Birinci cildin tab'ı esnâsında müsveddenin bir kağıdı ya'nî iki sahîfesi tamâmiyle kalmış
olduğu sonradan anlaşılmış ve kalan iki sahîfe dahi altıncı muhammes olmak üzere işbu

284 Opaturya kasabası hâl-i hâzırda yokdur.
285 Eflân, "aplân" ya'nî "kaplan" ma'nâsınadır. Osmâncık kalesi Aplân nâmında bir Tûrânlı zâtın eser-i binâsı olup
mu'ahharan Rûmlar zamânında "Eflanus, Eflenüs" denmişdir.
572
273