Page 275 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 2

kasaba-i dilârâya müte'allik bulunmuş olduğu cihetle bi'z-zarûre mülahhasan buraya derci
münâsib görülmüşdür:

Evvel buranın nâmına derler idi Fârnak
Vermekde harâbât-ı kadîme ona revnak[161]
Yapmışdı selâtîn orada kasr-ı Havernak
Söyler bunu bir şâhid-i sâlâr-ı Amasya

Riyâz-ı vesî'ayı, kusûr-ı refî'ayı hâvî olan bu âlî cebelin nâmına kadîmen "Fernak"
dendiği ve "Kubay Hâtun binti el-emîrü'l-mu'azzam neslü'l-havâkîn Akboğa"nın mâlik olup
mu'ahharan Anadolu emîri olan Amasya vâlîsi "el-emîrü'l-hasîb el-celîl Nâsıru'd-dîn Ahmed
bin el-emîri'l-mu'azzam İzzeddîn Muhammed Pervâne Bey"e satdığı bâgı ta'rîf ve tahdîd olunan
691 târîhli mübâya'a huccetinden anlaşılmışdır.
Amasyalı Tâcî Beyzâde Sa'dî Çelebi, Amasya'da bir bâgı ta'rîf ve tavsîf ederken
"vehiye'l-cennetü'n-nakiyye fi'r-riyâzi'l-Fernakiyye" demesi, bu nâm-ı kadîmi iş'âr etmekdedir.
Çakallar nâmının hudûsuna ya'nî bin târîhlerine kadar buraya "Fernak Bâgları" dendiği pek çok
vesâ'ikde görülmüşdür. Fernâk, "revnak" vezninde şâyi' olmuş ise de Amasya hükümdârı olan
bu "Fernak" olduğu meydândadır.
Hulâsa İkinci Fernâk, Çanakkale boğazını elde edib Trakya'ya doğru icrâ-yı nüfûz
etmiş, Paflagonya (Kastamonu) ve Galatya (Ankara) vilâyetlerini zabt edib Anadolu'da
Amasya hükûmeti her vechile tehdîdini îkâ'a muktedir bir hâle gelmiş idi.
Binâ'en-aleyh Kapadokya hükûmeti, İkinci Fernâk'ın bu kadar tevsî'-i nüfûz [162]
etmesinden korkup Paflagonyalıları, Galatyalıları ayaklandırmış, kendisi de ba'zı mu'în peydâ
ederek müştereken Pon kıt'asına hücûm etmelerine Amasya hükümdârı Fernâk mukâvemet
edememiş ve mağlûben Paflagonya'yı terke mecbûr olarak hükûmetinin yirmi dokuzuncu
yılında vefât etmişdir.
Altıncı Mihridâd, Beşinci Mihridâd'ın oğlu İkinci Fernâk'ın birâderi olup birâderinin
vefâtında hicretden 779 sene evvel Amasya'da Pon hükümdârı olduğu gibi bu sene içinde
Eşkâniyân sülâlesinden dahi Birinci Mihridâd, Îrân hükümdârı oldu.
Îrân pâdişâhı olan bu Birinci Mihridâd'ın selefi ve birâderi Birinci Ferhâd, Silifkiye
devletinin taht-ı idâresinde bulunan Urfa ve havâlîsini zabt ederek vâlîsi olan Ermeni Erdafast'ı
yerinde ibkâ ve Birinci Mihridâd ise hiss etdiği hıyânete binâ'en tard edib kendi akrabâsından
"Agırşak" nâmında bir kimseyi nîm-istiklâl ile İskender'in istîlâsından beri munkarız olan
Ermenîler'e hâkim nasb etmiş idi.
Altıncı Mihridâd, Pon hükümdârı oldukda birâderini mağlûb eden Kapadokya hükûmeti
ile mükerreren harb edib gâh gâlib gâh mağlûb oluyor, birâderinin bırakdığı mülkü muhâfazaya
çalışıyor, Kapadokya hükümdârı Altıncı Aryarat da Ermeni beyi Agırşak ile ittifâk edib Altıncı
Mihridâd'ın tecâvüzünü men'e gayret ediyordu.
Fakat Roma devleti Asya'ya doğru icrâ-yı nüfûz etmeğe başladığı [163] cihetle
Anadolu'da bulunan ufak hükûmetleri yek-diğeriyle uğraşdırmak yolunu tutmuş, mûmâ-ileyh
Aryarat ile Agırşak'ı te'lîf edib oldukça emri nâfiz olan Pon hükûmeti aleyhinde bunları
kullanıyor, kendi işini görmeğe çalışıyor idi.
Kable'l-Hicre 753'de Agırşak vefâtıyla oğlu Erşek Ermenî kralı ve 752'de Altıncı
Aryarat maktûl olmakla oğlu Yedinci Aryarat Kapadokya hükümdârı olup, Romalılar'ın teşvîki
üzerine bu iki müttefikler kable'l-hicre 745'de cenûbdan; Galatyalılar, Paflagonyalılar dahi garb
ve şimâlden Pon kıt'asına hücûm etdikleri cihetle Altıncı Mihridâd mağlûb olup Amasya
kalesine tahassün etdi.
Fakat müttefiklerin Pon kıt'asını kısmen istîlâ edib Farnâkya'ya kadar gitdikleri ve
târîhen zâlim tanınmış olan Ermeni kralı Erşek'in ve Aryarat'ın îkâ'-ı mezâlim etdikleri Altıncı
Mihridâd'a pek ziyâde te'sîr ederek hükûmetinin otuz dördüncü yılında bu sene vefât etmişdir.

573
274