Page 277 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 2

ederek tertîb etdikleri büyük bir ordu ile Romalılar'a karşı harbe karar verdiler. Romalılar
münhezim olarak bu harbi gâ'ib etdikleri cihetle Yedinci Mihridâd Avrupa'ya geçip Üsküb'e
kadar Trakya ve Makedonya kıt'alarını zabt ve istîlâ eyledi. Ya'nî gâyet fedâkâr ve muntazam
olan ufak bir ordunun, şöhretlerine mağrûr olan büyük devletleri bile makhûr edeceğini anlatdı.
Yedinci Mihridâd'ın bu galebesi Romalılar'a karşı dördüncü def'a olmak [167] üzere
ihrâz edildiğini yazıyorlar. Çünkü Mihridâd küçüklüğünden beri nefsini meşakkatlere ve azar
azar zehir içerek mi'desini zehre alışdırıp gâyet fedâkâr ve cesûr bir asker olmuş idi.
Ma'iyyetinde bulunan askerlerin kısm-ı a'zamı Tûrânî ve bir kısmı Îrânî, diğeri de ücretli Gulat
(Galat) olup gâyet fedâkâr ve Kapadokya vâlîliğine nasb eylediği Erhilaus (Erkil) ile Amasya
kalesi muhâfızı olup "Dizutâr, Dizdâr" demekle meşhûr olan İlis (İli) dahi Tûrânî ve cesûr birer
kumandân idiler.
Yedinci Mihridâd'ın bu galebesi Romalılar'a pek ziyâde te'sîr etmekle kable'l-hicre
694'de Roma kumandanlarından meşhûr general Lüküllüs başkumandân ta'yîn ve ma'iyyetine
asâkir-i külliye terfîk olunarak Asya'ya i'zâm olundu. Yedinci Mihridâd bunu istihbâr edib
Çanakkale boğazını sedd etmek istediyse de esnâ-yı muhârebede gemileri yandığı cihetle güç
hâl ile Karadeniz Ereğlisi'ne çıkıp müdâfa'a tedâfu'âtına çalışdı.
Lüküllüs, kemâl-i muvaffakiyetle boğazı geçip Bitinya (Bursa) ve Galatya (Ankara)
kıt'alarını çiğneyerek Pon kıt'asına gireceği esnâda Yedinci Mihridâd'ın kanlı bir mukâbelesine
tesâdüf etdi. Yedinci Mihridâd bu harbi dahi gâ'ib ederek münhezimen firâr eylediği cihetle
Lüküllüs ibtidâ Sinop'u ba'dehû Amisus ya'nî (Sanisun, Samisun) Samsun şehrini muhâsara
eyledi.
Yedinci Mihridâd haremi ve hemşîresi olan Laodiki'nin ikâmet eylediği Likos nehri
üzerinde vâki' Galatik kalesine [168] gelip üçüncü mukâbele tedârikâtını ikmâle çalışıyor,
Mihridâd burada kırk bin piyâde ve beş bin süvârî cem' ederek Lüküllüs'ün harekâtını ta'kîb
ediyordu.
Likos Nehri, şimdiki Tersakan dediğimiz çay olmalıdır. Amasya hükümdârı İlik (İli)
Hân zamânında icrâ edildiği münâsebetle ibtidâ İlik Nehri denmiş, ba'dehû Roma tasarrufâtına
girip İlikos, ba'dehû tahfîf olunarak Likos tesmiye edilmiş olduğu maznûndur. Mu'ahharan
Mukaddime'de beyân edildiği üzere "İstifonos" nâmı verilmişdir.
Galatik kalesi dahi bu nehrin mecrâsı olan Lâdik Gölü'nün üzerinde olup el-yevm
harâbesi müşâhede olunmakdadır. Bu kale civârında zuhûr eden gâyet zarîf ve sanâyi'-i nefîseyi
hâvî taş direklere bakılırsa burada ve havâlîsinde pek çok âsâr-ı atîkanın medfûn olduğu
anlaşılır. Bu mevki'de Amasya vâlîsi bulunduğu zamân Sultân Bâyezîd Hân-ı Sânî ve şehzâdesi
Sultân Ahmed, bir sarây-ı âlî binâ ve bahçe inşâ etdirip yaz mevsimlerinde ikâmet etmişler idi.
Galatik, "Gulat İli" demek olup Tûrânîler'den eski Gulatlar'ın meskeni olduğu anlaşılır.
Samsun'u muhâsara eden Lüküllüs, Yedinci Mihridâd'ın daha ziyâde kuvve-i askeriyye
tedârik etmesine mahal bırakmamak için muhâsara umûrunu general Murena'ya bırakıp Galatik
üzerine gelirken Yedinci Mihridâd üçüncü def'a mukâbele eylediyse de yine mağlûb olup
Galatik Şehri'ne kapandı. [169]
Lüküllüs, Galatik Şehri'ni son derece muhâsara ve tazyîk eylediği esnâda müdâfa'adan
aczini idrâk eden Mihridâd, bir gece firâr edib Amasya Kalesine ilticâ ve tahassün etdikden
sonra Lüküllüs Galatik Kalesini ve şehrini alıp fenâ hâlde tahrîb ederek Amasya Şehri'ne
hareket eyledi.
Amasya'nın şimâl boğazı olan Arhunidis (Argunit) boğazı önünde bulunan Argun
kalesi, Lüküllüs'ün şiddetli hücûmunu def' edemediği cihetle yol göstermeğe mecbûr oldu.
Amasya muhâfızı olan Dizutâr (Dizdâr) İlis dahi koca bir orduya karşı koyamayacağını idrâk
etmekle şehri tahrîbden kurtarmak için sulhen Harşene kalesini teslîm eylediği esnâda Yedinci
Mihridâd, kayın birâderi Dikrân'ın yanına gitdi.

575
276