Page 279 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 2

kemâl-i zilletle Pompe'ye dehâlet ve memleketin kısm-ı şarkîsini tamâmiyle verip Urfa
livâsında bekâsını te'mîne gayret etdi.
Fakat Yedinci Mihridâd, Kafkasya'da İbârîler'den, İroniler'den, Kabartaylar'dan ve sâ'ir
kabâ'il-i Tûrâniyye'den bir ordu tertîb ederek döndü. Kemâl-i muvaffakiyetle hükümdârı
olduğu Pon kıt'asını tahlîs edib pây-ı tahtı olan Amasya şehrine kable'l-hicre 690'da avdet
ederek tedârikât-ı askeriyyesini ikmâle çalışdı.
Fakat Yedinci Mihridâd, Pompe'nin Amasya'da yapdığı tahrîbâta bakıyor, katliâmından
dolayı duyduğu acı ciğerini yakıyordu. Binâ'en-aleyh bunun intikâmını çıkarmak için Pon
kıt'asında meskûn olan yüz bin kadar Romalılar'ı ve tarafdârı olanları katliâm ederek hissetdiği
[173] acıları teskîne gayret ediyordu.
Bu esnâda Roma devleti, kumandânlardan Silla ve Sezâr'ın istirkâbıyla fevkalâde
karışık ve gâyet meşgûl olduğu münâsebetle hârice karşı sulha muhtâc idi. Yedinci Mihridâd
ile muvakkaten bir mu'âhade-i sulhiyye akdini tensîb ederek Pon kıt'asına bir hey'et-i sefâret
gönderdiler.
Ancak bu mu'âhede-i sulhiyyeyi ihzâr için Yedinci Mihridâd'a gönderilen Roma
sefîrleri, Romalılar'ın katliâmından dolayı ba'zı tekâlîf-i müz'ice der-miyân etmelerine
Mihridâd son derece hiddet edib sefîrleri Amasya'da şimdiki Meydân Köprüsü karşısında kâ'in
mağarada habs eylediğini, mağaranın üzerinde görülen yazıların nâtık olduğu söylenmekdedir.
Hulâsa Yedinci Mihridâd, aldığı büyük bir kuvve-i askeriyye ile kable'l-hicre 688'de
Karadeniz'in şimâlinde Rûmeli kıt'asına girip Trakya ve Makedonya kıt'alarını istîlâ ederek
İtalya'ya cebren girdikden sonra Roma’ya doğru hareket ve Romalılar'a ilkâ-yı dehşet eyledi.
Yedinci Mihridâd, Romalılar'ın teklîf eylediği sulhu redd ederek bir hiss-i intikâm ile
Roma'ya hücûm edeceği esnâda oğlu Farnâk pederine karşı ihânet ve orduyu kendi tarafına
celb edib sulh-ı mezkûru kabûle niyyet ve pederini hal'a azm ederek isyân eyledi.
Yedinci Mihridâd, kendi oğlunun bu hâ'inâne hareket-i şenî'asından pek ziyâde
müte'essir olduğu cihetle hükûmetinin elli yedinci senesinde kendisini [174] düşmanlarının
eyâdî-i hakâretlerinde görmemek için emr eylediği bir nefere katl etdirmişdir.
Üçüncü Farnâk, Yedinci Mihridâd'ın âsî oğlu olup pederinin vefâtını müte'âkib
kable'l-hicre 688'de Pon hükümdârı oldukdan sonra pederinin cenâzesini mûmya edib Roma
serdârı Pompe'ye takdîm ve teklîf edilen sulhu kabûl eylediğini iş'âr eyledi.
Pompe, Farnâk'ın bu denâ'etinden memnûn olmayıp büyük bir hürmetle cenâze alâyı
tertîb ederek Mihridâd'ın cesedini defn etdirdi. Ba'dehû Farnâk ile Pompe arasında mu'âhede-i
sulhiyye tekarrür etdiği cihetle Üçüncü Farnâk ordusunu Avrupa'dan kaldırıp pây-ı tahtı olan
Amasya'ya avdet ve Pon tahtına resm-i cülûsunu icrâ etdi.
Roma devleti, Üçüncü Farnâk'ın bu vaz'-ı mühînânesini takbîh ederek mûmâ-ileyhi
derece-i i'tibârdan iskât etdikleri münâsebetle Pon kıt'asına gelen Romalılar'ın tahakkümü
günden güne tezâyüd ediyor, Farnâk'ın şeref-i hükûmeti, haysiyyet-i hükümdârîsi bunların
tegallübât-ı mütemâdiyesiyle zâ'il oluyor idi.
Üçüncü Farnâk, Romalılar'ın kibir ve azametini, gurûr ve sefâhetlerini tahammül
etmeğe gayr-i muktedir bir hâle geldiği cihetle hükûmetinin dokuzuncu sâlinde pederinin
Romalılar'a gösterdiği celâdeti numûne ittihâz ederek Roma devletini tanımadı. Mükemmel bir
ordu tertîb ederek Roma'ya karşı harbi [175] göze aldırmış, Romalılar'ın münâsebetsizliklerine
bir nihâyet vermiş idi.
Fakat Romalılar'ın kuvve-i kâhiresine karşı koyabilecek bir müttefik edinmek için Îrân
devletine mürâca'at ve teklîf etdiği ittifâkı Îrânîler ve Ermenîler kabûl etmekle mevki'ini tahkîm
edib mülkünü tevsî'a kıyâm ve Romalılar'ı ta'cîze ikdâm etmekde idi.
Bu esnâda Romalılar'ın teşevvüşât-ı dâhiliyyesi, hârice karşı asker sevkini işkâl etdiği
cihetle Farnâk'ın bu isyânından Romalılar bir müddet igmâz-ı ayn etmeğe mecbûr olmuşlar idi.
Nihâyet Roma teşevvüşâtı ber-taraf olmakla beraber Îrân'ın ihtilâlât-ı dâhiliyyesi tevessu'

577
278