Page 284 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Cermanikus'un şöhreti de mevki'ini sarsıyordu. Binâ'en-aleyh imparator Tiber, kendi mevki'ini
tahkîm için kardaşını öldürmek lüzûmunu hissediyordu.
Pon vâlîsi Cermanikus hakkında bu hissiyâtını tatbîk için bir fırsatın hulûlünü bekleyen
imparator Tiber, Filistin kıt'asında zuhûr eden ufak bir ihtilâli basdırmak için Cermanikus'u
oraya irsâl eylediğini müte'âkib, etvârından şübhelendiği Sûriye vâlîsine de Cermanikus'u bir
sûretle öldürmesini şedîden emretmişdi.
Cermanikus, Tiber'in emrine imtisâlen hareket edib îfâ-yı me'mûriyet eyledikden sonra
kable'l-hicre tahmînen 592'de Sûriye vâlîsinin verdiği zehirli bir şerbetden müte'essiren vefât
eyledi. İmparator Tiber, enzâr-ı umûmiyyede küçük düşmemek için zâten sevmediği Sûriye
vâlîsini de katl etdirip iki rakîbini de ber-taraf etmiş oldu.
Silenus, Roma generallerinden olup Cermanikus'un mesmûmen vefâtı üzerine Roma
imparatoru Tiberyus tarafından Pon ve Kapadokya [188] vilâyeti vâlîliğine nasb olunup
Amasya'da ikâmet eyledi. Buna "Jillenus, Julyenus" dahi denir idi.
Pon vâlîsi Silenus devrinde Rûmlar, Ermenîler Pon ve Kapadokya kıt'asının her tarafına
intişâr ederek yerli Tûrânîler ile ihtilât etmişler idi. Bunların cümlesi de put-perest idiler. Bu
cihetden imtizâc-ı anâsır-ı muhtelife uygun ise de Tûrânîler ile Românîler arasında milliyet
da'vâları ba'zı vekâyi' ihdâsından hâlî değil idi.
Bu Silenus Amasya kalesini i'mâr ederek "Cilanus Polis" nâmıyla tevsîm eden
"Cilanus" olmalıdır. "Cilanus Polis", "Cilanbolı, Cilanus İli" ya'nî "Cilan Şehri" demekdir. Bu
nâm ibtidâ kaleye verilmiş ise de şimdiki hâlde yalnız kale derûnunda bulunan kuyuya
"Cilanbolı" denmiş olduğuna nazaran Tûrânîler arasında iştihâr edememiş olduğu anlaşılır.
Kable'l-hicre 585'de imparator Tiber'in vefâtıyla sâbık Pont vâlisi Cermanikus'un oğlu
Kalikulla Roma imparatoru oldu. Ancak Silenus'un kaç sene vâlî olduğu ve ba'dehû Pon ve
Kapadokya'ya kimlerin nasb edildiği bulunamadı.
Kable'l-hicre 405'de Roma imparatoru olan Sûriye vâlîsi Makarinus (Makrin)
zamânında Pon kıt'asında Tûrânîler ile Românîler arasında bir hâdise zuhûruyla Terâs (Tirâs)
nâmında bir Tûrânlı teferrüd ederek Pon kıt'asını işgâl edecek bir hâle gelmiş idi. [189]
İmparator Makrin kable'l-hicre 400 hudûdunda aldığı bir kuvve-i askeriyye ile Pon
kıt'asına gelip fitneyi teskîn etmekde iken maktûl olmakla Terâs'ın nüfûzu tezâyüd etmiş ise de
kable'l-hicre 389'da Roma imparatoru Aleksandır Sevirus Îrân'a gâlib olduğu esnâda bunu da
ber-taraf etmişdir.
Aleksandır Sevir, anası Hristiyân olduğu münâsebetle Hristiyânlığı himâye ve
put-perest ya'nî müşrik olanlara ibrâz-ı şiddet ediyordu. Bunun zamânında Amasya'da
Hristiyânlık zuhûruyla müşriklerin nüfûzu arasında ağır bir sûretde intişâr etmekde idi.
Tevârîh-i umûmiyye ve Kâmûsu'l-A'lâm'dan müstefâd olduğu üzere memâlik-i şarkiyye
imparatoru Lisinus devrinde Amasya'da Roma zâbitânından Te'odor, Amasya'da Hristiyânların
müdîr-i umûru olan râhib-i meşhûr Asteris'in telkîn ve iknâ'ıyla Hristiyânlığı kabûl
eylediğinden Hristiyânların vaz'iyyeti tebeddül etmiş idi.
Bu esnâda Hristiyânlar ile müşrikler arasında zuhûr eden bir hâdiseden münfa'il olan
merkûm Te'odor, ma'iyyetine aldığı Hristiyânlar ile müşriklerin ma'bedlerini yıkıp pek
çoklarının cânlarını yakdılar, hayli adam öldürdüler.
Bu kanlı mâcerâdan fevkalâde müte'essir olan müşrikler, rü'esâdan Otas nâmında
birinin kumandasında ictimâ' ve mukâbeleye kıyâm ederek mîlâd-ı Îsâ'nın 307'inci senesi
kânûn-ı evvelinde Te'odor'u ve avenesini de [190] bunlar öldürdüler. Mu'ahharan Hristiyânlar,
bu Te'odor'u e'izze sırasına geçirip nâmına her senenin kânûn-ı evvelinde bir gün yortu
yaparlar.
İmparator Lisinus, Hristiyân olmadığı ve muhârebât ile gâyet meşgûl bulunduğu cihetle
Otas'ın harekâtını hoş görüp nüfûzundan istifâde etmek üzere celb ve istimâlet ederek Pon
vâlîliğini uhdesine tevcîh ve müşriklerin muzâharetleri sâyesinde mevki'ini tahkîme gayret
ediyordu.

582
283