Page 290 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

kamaştırıyor, bilâd u emsârı önüne katıp Asya'nın, Afrika'nın müntehâlarına doğru neşr-i envâr
ediyor, Anadolu'ya geçip eski Tûrân diyârını Türkistân'a vasl etmeğe çalışıyordu.
İbtidâ Medîne-i Münevvere'de, ba'dehû Şâm'da teşekkül eden hilâfet-i İslâmiyye, nûr-ı
İslâmı aktâr-ı âleme nakl etmeğe bezl-i makderet etdiği esnâda kavm-i necîb-i Arab'ın sîmâ-yı
sa'âdetleri Anadolu bilâdının cenûbundan görünmeğe başladı.
Hilâl-i İslâm, Anadolu'ya cenûbdan tulû' ederek tedrîcen yükseliyor, yükseldikçe bizim
Amasya diyârının ufukları parlamağa başlıyor, Amasya toprağı o sîmâ-yı sa'âdetin leme'ât-ı
lâhûtiyyesini kemâl-i iştiyâk ile özlüyordu. Çünkü Amasya, vahdet-i İlâhiyyeyi mu'tekid olan
eski Tûrânîler'in eser-i binâsı idi.
Tevârîh-i ümemi kemâl-i ihtimâm ile zabt ve kayd eden fuzalâ-yı Arab'ın, ulemâ-yı
Tûrân'ın verdikleri tafsîlâtdan müstebân olduğu üzere bizim Pon kıt'asında sîmâ-yı besâleti
görülen ilk Arab mücâhidi Mesleme bin Abdülmelik bin Mervân olduğunda şübhe yokdur.
Çünkü 72 sene-i hicriyyesinde Rûm imparatoru olan Le'onitus, Arab mücâhidlerinin
Anadolu'da muvaffakiyâtı tevâlî eylediği esnâda 75'de hal' olunarak burnu kesiliyor,
imparatorluğu Anadolu kumandanı [206] Absimâr, "Üçüncü Tiberiyus" unvânıyla işgâl ediyor
ise de mücâhidân-ı İslâmın savleti tevakkuf etmiyordu.
Şâm'da hilâfet-i İslâmiyye makâmında bulunan Abdülmelik 65-86 devrinde Rûm
imparatorları yek-diğerinin burnunu keserek imparatorluğu ihrâz eyledikleri esnâda Arab
mücâhidlerinin kumandanı olan Abdülmelikzâde Emîr Mesleme Kapadokya kıt'asına gâlibâne
giriyordu.
Üçüncü Tiberiyus, mücâhidân-ı İslâmın Anadolu'daki harekât-ı askeriyyesini tevkîf
edemediği cihetle Emîr Mesleme 83 sene-i hicriyyesinde Malatya, Kayseriyye beldelerini feth
ederek Pon kıt'ası dâhilinde bulunan "Tarende (Dârende)" şehrine girmiş, burayı üssü'l-harekât
ittihâzıyla cezîre ahâlî-i müslimesinden mikdâr-ı kâfî asker celb ve iskân ederek avdet etmişdir.
Bundan mukaddem Kersun mahbesinden firâr eden esbak imparator Jüstinyânus, Hazar
ve Bulgar hânlarından aldığı kuvve-i askeriyye ile İstanbul'a girip sâniyen Rûm imparatoru
oluyor, mücâhidân-ı İslâmın Anadolu'daki muvaffakiyetinden dolayı Rûmlar'ın zâten dil-gîr
oldukları Üçüncü Tiberiyus'u 83'de hal' ederek burnunu kesdikden sonra zâlimâne katl
etdiriyordu.
Bu târîhden i'tibâren Amasya patrîki olan Kalis (Kelkis) Dârende şehrinin sukûtundan
dolayı kesb-i nezâket eden Amasya'ya müdâfa'a edebilmek için asker ve zehâ'ir celb ve tedârik
etmekde [207] iken 86 şevvâlinde Abdülmelik vefât edib büyük oğlu el-Velîd hilâfet-i
İslâmiyye makâmına geçdi.
Velîd bin Abdülmelik, Anadolu fütûhâtını Hazar bilâdına vasl etmek ve îcâbında
İstanbul'u muhâsara ederek Rûmlar'ın tecâvüzünden emîn olmak için birâderi emîr-i
müşârün-ileyh Mesleme'yi şark, ya'nî umûmen Anadolu vâlîliğine nasb eyledi.
Şark vâlîsi Emîr Mesleme, 89 rebî'ulevvelinde mücâhidân-ı İslâmdan mürekkeb cesîm
bir ordu ile Şâm'dan hareket edib bilâ-mâni' Dârende şehrine geldi. Buradan kuvve-i
mevcûdesiyle toplu bir sûretde hareket ederek Tohât (Tokat) üzerinden Harşene (Amasya)
şehrini muhâsara eyledi.
Amasya patrîki Kalis, ma'iyyetinde bulunan kuvvetle müdâfa'a eylediyse de mükerreren
münhezim olduğundan istîmân ederek Emîr Mesleme, ilk def'a olmak üzere Amasya'ya
gâlibâne girdi. Harşene'de mukîm ve Hristiyân olan Tûrânîler, Rûmîler cizye i'tâsını kabûl
etmekle Emîr Mesleme elli kadar müslim tahsîl me'mûrları iskân ederek avdet eyledi.
İmparator Jüstinyanus, Anadolu bilâdını müdâfa'a edemediği gibi mukaddemen
hakkında sû'-i kasd eden Kersun (Kırım) ahâlîsinden ahz-ı intikâm için icrâ-yı mezâlim etmekle
Kersun kumandanı Bardan (Vartan) mücâhidân-ı İslâmın feth etdiği bilâdı geri alacağını
ta'ahhüd ederek [208] 89 senesi evâhirinde Filipikus unvânıyla Rûm imparatoru i'lân ve selefi
itlâf edilmişdir.

588
289