Page 294 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Amasya emîri Ca'vene bin el-Hâris, Rûm imparatoru Le'on İsori'nin Pon kıt'asını
istirdâd etmeğe kıyâm ve asâkir-i külliye i'zâm etdiğini halîfe-i müşârün-ileyhe arz ve istimdâd
edib cevâba intizâren Amasya'da tedâfü'î bir hareket ahz etmiş idi.
100 senesi evâ'ilinde gelen emr-i cevâbîde Harşene ve Tarende fütûhâtı dimâ'-i
müslimîni heder, beytü'l-mâla zarar etmekden başka bir hayrı olmadığı re'yi gâlib geldiğinden
Ca'vene'nin Malatya emâretine ta'yîn olunduğu ve Harşene ile Tarende'de mukîm olan
müslimîn ile beraber Malatya'da ikâmet etmeleri iş'âr buyurulduğu cihetle Emîr Ca'vene zâten
vâlî-i sâbık [217] İsakiyus tarafından muhâsara edilmiş olan Amasya'dan ma'iyyet-i
mevcûdesiyle çıkdığını müte'âkib İsakiyus dahi ma'iyyet-i mevcûdesiyle Amasya'ya girdi.
Amasya vâlîsi İsakiyus, Amasya'yı zabt ve tesellüm etdikden sonra Emîr Ca'vene'yi
"Savâs, Sîvâs" şehrine kadar ta'kîb edib tekmîl Pon kıt'asını istirdâd etmiş oldu. Bunun
zamânında Îsâ, Meryem, Pavlus gibi e'izze-i nasârânın tesâvîr-i masnû'asına put-perestâne
ibâdet men' ve Amasya kiliselerinden tesâvir-i e'izze ref' edildiği cihetle tasvîre ibâdet cidâl-i
meşhûru Amasya'da Hristiyânları iki fırkaya ayırmışdır.
101 recebinde halîfe Ömer bin Abdul'azîz hazretleri mesmûmen irtihâl etdiğini
müte'âkib Yezîd bin Abdülmelik ve 105 şa'bânında vefâtıyla birâderi Hişâm bin Abdülmelik
makâm-ı hilâfete geçdiler, ba'dehû takrîben 106'da Pon vâlîliği Kostantin nâmında bir
kumandana tevcîh olundu.
Pon vâlîsi Kostantin Kapadokya'nın kısm-ı cenûbîsini idâre-i İslâmiyyeden kurtarmak
için ma'iyyetine aldığı kuvve-i askeriyye ile 107'de Amasya'dan hareket ve Malatya'ya hücûm
edib şehri harben zabt etdikden sonra tahrîb ve ehl-i İslâmı vahşîlere lâyık bir sûretde ifnâ ve
ta'zîb ederek avdet etdiği haberi Şâm'a aks eyledikde herkesi dûçâr-ı te'essür etmişdir.
Bu nâgehânî vak'aya hiddet eden halîfe Hişâm bin Abdülmelik büyük bir ordu tertîb
ederek birâderi emîr-i meşhûr Mesleme'nin idâresinde [218] 107'de bilâd-ı Rûm'a i'zâm
etmekle Emîr Mesleme ibtidâ Malatya'yı istirdâd ve ba'dehû Kayseriyye şehrini harben feth
etdikden sonra münhezim olan Rûmlar'ı ta'kîb için ordusunu iki kısma tefrîk ve bir fırkasını
İbrâhim bin Hişâm bin Abdülmelik idâresine terfîk ederek Ankara cihetlerine ve diğer fırkasını
da Mu'âviye bin Hişâm bin Abdülmelik kumandasına tevdî' ederek Harşene taraflarına irsâl
etmiş idi.
Emîr Mu'âviye bin Hişâm ma'iyyet-i mevcûdesiyle Kayseriyye'den Tarende şehrine
müteveccihen hareket eylediğini haber alan Pon vâlîsi Kostantin mukâbele etmiş ise de
bi'l-muhârebe münhezim olarak Tokat'a avdet ve Mu'âviye ta'kîb edib Tarende, ba'dehû "Tohât,
Tokât" beldelerini zabt eyledi.
Pon vâlîsi Kostantin Amasya'ya avdet edib bir tarafdan şehri tahkîme gayret ve diğer
tarafdan imparatorlukdan istimdâd ederek münhezim olan Rûmlar'ı harbe teşvîk etmekle
kuvve-i mevcûdesini cem'a çalışıyordu. 109'da Mu'âviye bin Hişâm "Gazâle, Zile" üzerinden
hareketle Derb-i Harşene (Amasya Boğazı) önüne kadar geldi. 299
111'de Emîr Mu'âviye, Şâm'dan büyük bir kuvve-i imdâdiyye alıp Amr bin el-Veddâh
el-Kelbî, Ebu'l-Hüseyin el-Battâl el-Antâkî, Abdülvehhâb bin Bûht er-Rûmî es-Sünevî gibi
İslâm kahramânları emîr-i müşârün-ileyhin ma'iyyetine [219] me'mûr olmakla doğruca gelip
ikinci def'a evvelki mevki'den Harşene şehrine hücûm eyledi.
Emîr Mu'âviye, son bir şiddetle üç def'a hücûm ederek hûn-rîzâne devâm eden
muhârebelerde mücâhidân-ı İslâmın savletlerine dayanamayan Amasya vâlîsi Kostantin, fenâ
hâlde münhezim ve mecrûh olarak Bahr-i Bentaş (Karadeniz) sevâhiline doğru firâr etmekle
Rûmlar istîmân etdiler.
Emîr Mu'âviye 112 muharreminde muzafferen Harşene'ye girip Hristiyânlara umûmen
emân verdi. Amasya'da ma'iyyet-i mevcûdesiyle iki ay kadar ikâmet ederek Amasya emâretini

299 "Derb-i Harşene"den maksad şimdiki "Devrend" ya'nî "Derbend Önü" yâhud "Derb Önü" ve "Helvâcı Pınarı"
tarafları olacakdır.
592
293