Page 301 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 2

Derhâl Mu'tasım Billâh, techîz etdiği büyük bir orduyu alıp 223 cumâde'l-ûlâsında
hareket ve bilâd-ı Rûm'a duhûl eylediği esnâda ordusunu üç kola tefrîk edib her koldan bilâd-ı
Rûm'a şiddetli bir sûretde hücûm [237] emrini verdi. Kendisi de âteş-i sûzân ve seyl-i revân
gibi doğruca Amûriyye (Ankara) tarafına gidip ilk hamlede Ankara'yı aldıkdan sonra tâlân ve
ba'dehû hâk ile yeksân eyledi.
Ba'dehû Ankara'dan şarka dönüp Harşene üzerine hareket ve şa'bân-ı şerîfin evâhirinde
Harşene önüne muvâsalat ederek Rûmlar istîmân etmekle şehre dâhil olup Kitâbu'l-Ma'ârif'de
mestûr olduğu üzere ramazân-ı şerîf orucunu Harşene (Amasya)'da edâ eylediği esnâda Rûmlar
ile akd-i sulh ederek bütün üserâ-yı İslâmiyyeyi tahlîs ve şevvâlin evâ'ilinde Bağdâd'a avdet
etmişdir.
280'de pederi Vasilus yerine Rûm imparatoru olan Le'on devrinde Rûmlar'ın hudûd-ı
İslâmiyyeye tecâvüzâtı ehl-i İslâmı dil-hûn etmekle emîrü'l-avâsım ya'nî hudûd-ı Rûmiyye
muhâfızı olup Tarsûs'da ikâmet ve 270'de Rûmlar'ı fenâ hâlde perîşân eden emîr-i meşhûr Ebû
Ca'fer Ahmed bin İnâc et-Türkî bir kuvve-i külliye ile Elbistân ve Tarende gibi bilâdı
çiğneyerek Harşene (Amasya) şehrine cebren girmiş, burada bir müddet ikâmet edib ba'dehû
Trabzon'a kadar Karadeniz sevâhilini istîlâ ve gâret ederek Rûmlar'ı akd-i sulha icbâr etmişdir.
Emîr-i müşârün-ileyhin Harşene'den aldığı üserâ içinde hüsn ü cemâli bî-bedel,
tenâsüb-i endâmı pek güzel olan bir genci halîfe Ahmed el-Mu'tazıd Billâh tarafına takdîm
etmiş idi. İşte bu genç, mu'ahharan hüsn-i terbiye görüp meşâhîr-i ümerâdan Bedrü'l-Harşenî
demekle meşhûr olduğu [238] bütün tevârîh-i Arabiyye'de mezkûrdur. Hattâ Ebû Bekir
el-Hatîb el-Bağdâdî târîhinde bunun evlâdını ümerâdan ve muhaddisînden olmak üzere zikr
etmişdir.
289 rebî'ulevvelinde Ahmed el-Mu'tazıd vefât edib oğlu Alî el-Müktefî halîfe-i
müslimîn olduğu esnâda Karâmite dâhilen, Rûmlar hâricen bilâd-ı İslâmiyyeyi tehdîd etmekle
Şâm vâlîsi olan Ahmed bin Kîlîg et-Türkî ma'iyyetine aldığı bir kuvve-i kâfiye ile 294
muharreminde Tarsûs üzerinden bilâd-ı Rûm'a duhûl ve birâderi İbrâhim Bey'i pîş-dâr olarak
irsâl edib Kayseriyye, Elbistân, Tarende bilâdını çiğneyerek Harşene üzerine hareket etdi.
Emîr Ahmed bin Kîlîg et-Türkî, Harşene önüne gelip şehri iki tarafdan hasr ve tazyîk
ederek Rûmlar'ı bozdukdan sonra 294 zilka'desinde muzafferen Harşene'ye girdi. Harşene
zindânlarında mevcûd olan iki yüz kadar üserâ-yı İslâmiyyeyi tahlîs edib pek çok üserâ ve
ganâyim aldıkdan sonra 295 muharreminde avdet etdi.
Aldığı üserâdan biri şehrin kumandânı, diğeri de patrîki olup Amasya patrîki kabûl-i
İslâm etmekle i'tâk edilmişdir. Me'hazlarda müşârün-ileyhin esîr eylediği kumandânın ve
kabûl-i İslâm eden patrîkin isimleri tasrîh edilmemişdir. İmparator Le'on, üserâ-yı Rûmiyye'yi
kurtarmak için Ahmed bin Kîlîg'ın arkasından bir fırka gönderdiyse de bunlar da münhezimen
avdete mecbûr oldular. Bu fırkanın kumandânlarından biri Laven el-Harşenî olup ta'kîbâtda
ibrâz-ı cür'et etmekle iştihâr etmişdi. [239]
Amasya vâlîsi Laven (Le'on) Amasyalı olup esîr olan kumandânın yerine 295 evâ'ilinde
Pon vâlîliğine nasb olunup ta'kîbâtdan avdetle Amasya'da ikâmet ve müddet-i medîde icrâ-yı
vilâyet etdikden sonra 315 hudûdunda vefât etmişdir. Buna "Laven Foka" dendiğine nazaran
esbak Rûm imparatorlarından Amasyalı Fokas'ın evlâdından olmalıdır.
Pon vâlîsi Karkas (Yovanis Kurkuas) 315'de vefât eden Le'on Fokas'ın yerine Pon
vâlîliğine nasb olunarak hudûd-ı İslâmiyyede bulunan ve bilâd-ı Rûmiyye'de meskûn olan ehl-i
İslâmı son derece tazyîk eden budur. 324'de ma'iyyetine aldığı elli bin asker ile Malatya,
Harbrût beldelerine hücûm ederek ehl-i İslâmı katliâm, sıbyân ve nisvânı âteşlere ihrâk ve
uğradığı bilâd-ı İslâmı tahrîb etmekle bütün İslâmı dil-hûn etmişdir.
Bunun vâlîliği zamânında bilâd-ı Rûmiyye'de bir tek nefer müslim kalmayıp ekserîsi
ifnâ edilmiş, bir kısmı da firâr ederek ancak cânlarını kurtarabilmişlerdir. Tevârîh-i Arabiyye,
bunun menâkıb-ı seyyi'âtıyla meşhûndur. Nizib mevki'-i müstahkemini zabt edib Hazret-i

599
300