Page 309 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 2

Mesâlikü'l-Ebsâr'da mestûr olduğu üzere İbrâhim Yinal, ibtidâ Erzincân taraflarını,
ba'dehû İsâk'ı mağlûb ederek Sivas vilâyetini kâmilen istîlâ etdikden sonra Trabzon'a geçip
oraları dahi istîlâ ve Sinop üzerine hareket etmiş idi. İsak Komennus, aldığı kuvve-i imdâdiyye
ile ikinci def'a Sinop civârında girişdiği harbi de gâ'ib edib İbrâhim Yinal İstanbul üzerine
yürüdü.
Bizans imparatorluğuna fevkalâde dehşet veren İbrâhim Yinal'ın harekâtını tevkîf için
üçüncü def'a İsak Komennus, İstanbul'a beş günlük bir mesâfesi olan mahalde önüne çıkıp harb
eylediyse de İsak yine münhezim oldukda, verdiği mebâliğ-i külliye mukâbilinde İbrâhim
Yinal'ı sulha irzâ ederek i'âdeye muvaffak olmuşdu. İsak, bu hizmetiyle Rûmlar arasında
fevkalâde hâ'iz-i şöhret olup Anadolu vâlîliğine nakl olunduğu [258] esnâda eniştesi Halikis
dahi Pon vâlîliğine nasb olunmuşdur.
Fakat İbrâhim Yinal'ın ikinci def'a Anadolu'ya hücûmu; Erzurum, Sivas, Trabzon
vilâyetlerinde meskûn olarak Hristiyânlığı kabûl etmiş olan Becenekler'in, Kumânlar'ın
hissiyât-ı milliyesini uyandırmak husûsunda büyük bir te'sîr icrâ etmişdi. İbrâhim Yinal'ın
harekâtı tedkîk olunursa ibtidâ Becenekler'in, ba'dehû Kumânlar'ın ya'nî Becenek ve Kumân
Türkleri'nin muhîtinde ihrâz-ı muvaffakiyet ederek İstanbul üzerine yürümesi, ba'dehû
İstanbul'a beş günlük bir mesâfede sulhen avdet etmesi, bunların hissiyât-ı milliyesinden
istifâde eylediğini anlatır.
Pon vâlîsi Halikis, vâlî-i esbak Andronikus'un dâmâdı olup İsak Komnenos'un nezdinde
hidemât-ı harbiyyesi takdîr olunmakla 440 evâhirinde Pon vâlîliğine nasb olunmuş idi.
Amasya'da Helkis Mahallesi ve Helkis Bahçesi demekle meşhûr olan mahalle ve bahçe
bunun nâmıyla meşhûrdur. 442 senesi ağustosunda Pon kıt'asında dehşetli bir zelzele olup
Amasya'da pek çok hâneler, kiliseler münhedim olmuş, 444'de Anadolu vâlîliğinden Bizans
imparatoru olan Amasyalı İsak Komnenos, Amasya'da şimdiki Burma Minâre Câmii
mevki'inde bir kilise yapdırmışdır. 312
446'da Sultân Tuğrul Hân Âzerbeycân, Îrân ve Şirvân ümerâsının itâ'atlerini te'mîn
etdikden sonra Erzurum taraflarını da [259] istîlâ edib ganâ'im-i külliye ve pek çok üserâ-yı
Rûmiyye ile avdet ve 448'de Diyârbekir ve Harbrut taraflarını nüfûzuna râm ederek cümlesini
birâderi İbrâhim Yinâl uhdesine tevcîh eylediği esnâda Bizans imparatoru İsak Komnenos,
kemâl-i merâkından ava çıkıp bir yıldırım isâbetiyle helâk oldu.
450'de Diyârbekir hükümdârı İbrâhim Yinal, birâderi Tuğrul Hân'a isyân edib 451'de
harben mağlûb ve maktûl oldukda, Tuğrul Hân Diyârbekir hükûmetini bu vak'ada ibrâz-ı
liyâkat eden ammizâdesi Şihâbu'd-Devle Kutlumuş Hân bin Arslan Bey bin Selçûk uhdesine
tevcîh eyledi. Konya'da hükûmet eden Selçûkîler'in cedd-i a'lâsı budur. Tevârîh-i Arabiyye'de
lehce-i Arabiyye üzere "Kutalmış(شملتق), Kutalmış (شملطق)" diye mezkûrdur.
455 ramazânında Selçuk hükümdârı Tuğrul (Tuğrûl) Hân bin Mikâ'îl bin Selçûk, Rey
şehrinde bilâ-veled-i zükûr dâr-ı na'îme irtihâl etmekle yerine birâderzâdesi Sultân Süleyman
Hân bin Çağrı Muhammed Bey bin Mîkâ'îl ve 456 muharreminde diğer birâderzâdesi Sultân
Alp Arslan Hân bin Dâvud Bey bin Mikâ'îl Asya hükümdârı oldukda, Anadolu hükümdârı
Şihâbu'd-Devle Kutlumuş Hân, da'vâ-yı istihkâk ile kıyâm eyledi. Fakat harben maktûl oldukda
oğlu Mansûr Hân pederinin yerine hükümdâr oldu.
Bu sene Sultân Alp Arslan Hân, Sis ya'nî (Kilikya, Adana) [260] taraflarında hükûmet
eden Ermeni kralı Ka'ik'in üzerine gidip harben merkûmu def' eyledikde bütün memâlikini
nezdinde bulunan Mansûr Hân'ın mülküne ilâve eyledi. Ermeni kralı Ka'ik cânını güç kurtarıp
Bizans imparatorluğuna ilticâ eyledikde, Pon ve Kapadokya vâlîsi olan Halikis 457'de
Amasya'da hâlik olduğunu müte'âkib Kapadokya (Kayseriyye) vâlîliğine Ermeni kralı Ka'ik ve
Pon vâlîliğine de Jutati'us Komnenos nasb olundu.

312 Mukaddime'de buna dâ'ir tafsîlât-ı lâzıme vardır.
607
308