Page 331 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 2

ba'dehû Kayseriyye'ye gönderip oranın emâretini veriyor, Melik Muhammed Gâzi bu
hareketden bîzâr olarak ba'zı Türkmen beylerini elde edib yeğeni bulunan Yağıbasan Gâzi
aleyhine i'lân-ı husûmet ediyor, Malatya ve Sivas taraflarını istîlâ etmeğe çalışıyor.
İbtidâ Malatya üzerine hareket ederek emîri ve yeğeni Aynuddevle Ahmed Bey'i harben
katl etmekle Malatya'yı zabt ediyor, ba'dehû Sivas'ı almak üzere geliyor, Amasya hükümdârı
Yağıbasan Hân dahi kuvve-i mevcûdesiyle Sivas'a gidip vâlî Arslan Togmuş Bey'i takviye
ediyor. [322] Sivas kurbunda bulunan şimdiki Azîziye kasabası civârında tarafeyn harb etmekle
Melik Muhammed Gâzi ile Arslan Togmuş Gâzi Beyler 537'de maktûl olarak Yağıbasan Hân
harbi kazanıyor, memleket-i Dânişmendiye'de istiklâlini te'mîn ediyor.
Mesâlikü'l-Ebsâr'da "537'de Kayseriyye ve Malatya ve hudûd-ı Rûmiyye emîri Melik
Muhammed bin ed-Dânişmend katl olunarak bilâdını Konya hükümdârı Melik Mes'ûd-ı
Selçûkî istîlâ etmiş" olduğu mestûrdur. Fakat Ikdu'l-Cümân'da "Melik-i müşârün-ileyhin
538'de vefâtıyla Mes'ûd'un bütün bilâd-ı Dânişmendiye'yi istîlâ etdiği" mezkûrdur. Meskûkât-ı
İslâmiyye Kataloğu'nda Melik Muhammed Gâzi ve emîr-i Malatya Aynuddevle Gâzi Beyler'in
vefâtı 537 târîhinde gösteriliyor.
Tabakât-ı Hanefiyye'de kadı-i bilâdu'r-Rûm olan Abdülmecîd el-Herevî tercemesinde
kadı-i müşârün-ileyhin memleket-i Dânişmendiye'den 535'de Şâm'a ve üç ay sonra
Kayseriyye'ye rihlet edib orada kadı olarak 537'de vefât etdiği ve Târîh-i Âl-i Dânişmend'de
Melik Muhammed Gâzi Bey'in Amasya'dan Niksâr'a, ba'dehû Kayseriyye'ye i'zâm edildiği
mezkûr ve Melik Muhammed Gâzi Bey'in türbesi de Azîziye Kasabası civârında olduğu
meşhûrdur. Şu kuyûd-ı târîhiyyenin cem'inden Melik Muhammed Gâzi Bey'in 529'da cülûs
etdiği, ba'dehû 535'de hal' ve 537'de katl edildiği netîcesi zâhir olur. İşte Mesâlikü'l-Ebsâr'ın
kayd eylediği vak'a budur.
Bu vak'adan sonra Muhammed Gâzi Bey'in küçük mahdûmu Zünnûn [323] Bey
Kayseriyye'de kaldığı münâsebetle Kayseriyye'yi zabt ederek i'lân-ı emâret ediyor, fakat büyük
mahdûmu Melik İbrâhim Bey harbden avdet ederek küçük birâderini Kayseriyye'den def'
etmekle bu da i'lân-ı istiklâl ediyor, bu aralıkda harben maktûl olan Sivas emîri Arslan Togmuş
Bey'in oğlu Bedreddîn Şâhenşâh Bey de Melik Muhammed Gâzi Beyzâdelerden ahz-ı intikâma
kalkışıyor.
Yine bu aralıkda Malatya emîri iken maktûl olan Aynuddevle Ahmed Bey'in mahdûmu
olup Zülkarneyn Gâzi demekle meşhûr olan Alp Arslan Gâzi Bey 341 Malatya'da i'lân-ı emâret
ederek bu da Melik Gâzi Beyzâdeler ile uğraşıyor, Rûmlar dahi bu kadar ihtilâlât-ı dâhiliyyeyi
görüp Yağıbasan Hân ile harb ederek Trabzon, Sinop ve Kastamonu taraflarını gasb etmekle
memleket-i Dânişmendiye bir herc ü merce düşüyordu.
Dânişmendîler'in şu fetreti, memleket-i Dânişmendiye'yi Rûmlar'ın istîlâsına
kapdırmak gibi bir tehlike-i muzırrayı takdîr etmiş olan Sultân Mes'ûd-ı Selçûkî, eniştesi
bulunan Ankara vâlîsi Güdül Bey'i celb ve istimâlet ederek kendisine ser-asker nasb ediyor,
ma'iyyetine bir kuvve-i azîme terfîk ederek zâhiren Yağıbasan Gâzi'ye mu'âvenet için
Amasya'ya i'zâm ediyor, kendisi dahi dîğer bir kuvve-i kâfiye alarak yek-diğeriyle uğraşan
[324] Melik İbrâhim, Zünnûn, Zülkarneyn Beyler'i cebren dağıtıyor, Kayseriyye ve Sivas
taraflarını istîlâ etdikden sonra Güdül Bey'i müte'âkib Tokat üzerinden Amasya'ya geliyor.
Sultân Mes'ûd-ı Selçûkî, Amasya'ya geldikde Yağıbasan Gâzi Bey'i Niksâr'a gönderip
bütün memâlik-i Dânişmendiye'yi 538'de istîlâ ediyor, ya'nî bütün Anadolu hükümdârı oluyor,
hükûmet-i Dânişmendiye'nin merkezi olan Amasya'yı kendisine makarr-ı hükûmet ittihâz
ederek hükûmet-i Dânişmendiye'ye hitâm veriyor.
Çünkü Amasya, Dânişmendîler'in merkez-i hükûmeti olduğu münâsebetle bu hükûmeti
kaldırmak ve âtiyen zuhûru melhûz olan vekâyi'e meydân vermemek için Dânişmendiye
hükûmetinin merkezinde ikâmet etmek lüzûmunu Sultân Mes'ûd-ı Selçûkî takdîr ediyordu.

341 Câmi'u'd-Düvel gibi ba'zı tevârîh-i Arabiyye'de buna Yağı Arslan bin ed-Dânişmend nâmı verilmekdedir.
629
330