Page 333 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 2

YEDİNCİ FASIL

Selçûkîler'in ensâbını, şehzâdegân-ı Selçûk'un Amasya'da hükûmetlerini ve devr-i
Selçûkî'de Amasya'yı idâre eden zevâtın Amasya'ya âid ve dolayısıyla müte'allik olan
vekâyi'-i Selçûkiyye'yi ma'lûm olabildiği kadar beyân ve tafsîl eder.

Sultân Rükneddîn Mes'ûd Hân-ı Selçûkî
Amasya hükümdârı Sultân Mes'ûd Hân-ı Evvel, Oğuz Hân ahfâdından Kınık Hân
soyundan olup Câm-ı Cem-Âyîn, Mesâlikü'l-Ebsâr, Ikdu'l-Cümân, Târîh-i Âl-i Selçûk gibi
tevârîh-i mühimmede ve husûsî silsile-nâmelerde mezkûr olduğu üzere Sultân İzzeddîn Kılıç
Arslan bin Sultân Süleyman bin Kutlumuş bin Arslan bin Selçûk bin Togan bin Ertuğrul bin
Sakmân Hân bin Kara Oğuz bin Toktemur bin Gögüncek bin Kutlu Hân şehzâdesidir. [328]
Cedd-i a'lâsı bulunan Kutlu Hân Türkmen hükümdârlarından olup Bilâd-ı Guz'da pek
ziyâde şöhret ve nüfûza mâlik idi. Buna "Kutlug, Katlu, Katlag, Katlah" dahi denmişdir. Bunun
oğlu Gögüncek 345 mevki'inde "Gögünci, Gergencik, Gergenci" eşkâl-i muhtelifesi görülmekde
olup bunlar "Gögüncek" lafzının muharrefi olmalıdır. Bunun oğlu Toktemur, Türkistân'da akıl
ve dehâsıyla iştihâr etmiş olup "Tahtemur, Takşur" gibi tahrîfe uğramış olarak görülmekdedir.
Toktemur Hân'ın oğlu Kara Oğuz, "Karagaz, Karaguz, Karguz" şeklinde mezkûr olup
bunun oğlu Sakmân Hân 346 Salur neslinden Türk hâkânı olan "Agayni, Agan" Hân'ın dâmâdı
ve halefi bir hâkândır. Bu da tahrîfe uğrayıp "Tîgmân, Lokmân, Yagmân" şeklinde yazılmışdır.
Bunun oğlu Ertuğrul 347 dahi "Ertugul, Ertagıl, Ertanıl" şekline girmiş olduğu görülür. Bunun
oğlu "Togak" olup bâlâda yazıldı. Bunun oğlu "Selçûk"dur ki bütün selâtîn-i Selçûkiyye'nin
cedd-i a'lâsıdır. 348 Bunun oğlu Arslan Bey olduğu [329] muhakkak olmakla beraber ba'zı
tevârîhde "İsrâ'il" şeklinde yazılmışdır.
Sultân Mes'ûd Hân'ın Amasya'yı işgâl için gönderdiği Şihâbuddevle Güdül Bey,
Türkmen kabâ'ilinden Alka İvli (Alkalı, Halkalı) demekle meşhûr olan oymağın re'îsi "Kanış,
Konaş" Bey'in oğlu olup Amasya'yı ve mülhâkâtını sultân-ı müşârün-ileyhin nâmına işgâl
etdiği zamân, Melik Dânişmend Ahmed Hân'ın sarâyı civârında evlâd ve ekâribiyle beraber
yerleşdiği cihetle oraya "Evlâd-ı Güdül Mahallesi" ve 665 târîhinden i'tibâren "Gök Medrese
Mahallesi" dendiği Mukaddime'de mezkûrdur.
Sultân Mes'ûd Hân, Konya vâlîliğine büyük şehzâdesi Kılıç Arslan'ı nasb ederek kendisi
Amasya'yı merkez-i hükûmet ittihâz etdiği zamân, ibtidâ Melik Dânişmend Ahmed Hân'ın
Amasya'da binâ eylediği sarâyında ikâmet ve etrâfını tecdîden i'mâr ederek buralar bir kasaba-i
cedîde şeklini almakla adına "Simre" dendiği Mukaddime'de mezkûrdur. 349 Mu'ahharan
Yağıbasan Gâzi müşârün-ileyhin ikâmet eylediği Melik Dânişmend'in sarâyını ve bahçelerini
vakf etmekle Sultân Mes'ûd, İçerişehir'deki sarâyını binâ ederek oraya nakl-i ikâmet etmişdir.
Sultân Mes'ûd, memâlik-i Dânişmendiye'yi istîlâ etdikden sonra ümerâ-yı
Dânişmendiye'den Hüsâmüddevle Hasan Gâzi bin İltigin ve birâderi Sihâmuddevle Hüseyin
Gâzi, Melik Muhammed Gâzi Bey'in sâhib-i devleti olan Alâ'üddevle [330] Alî Gâzi 350 , Emîr
Bedreddîn Abuk bin Bayat bin Anuştigin Gâzi arz-ı inkıyâd etmekle Güdül Bey'i ser-asker ve
Hüsâmüddevle Hasan Bey'i sâhib-i devlet nasb edib Sivas harbinde maktûl olan Malatya emîri
Aynuddevle Ahmed Gâzi Bey'in mahdûmu Zülkarneyn Alp Arslan Gâzi Bey'e de Malatya

345 Gögüncek, "memnûn ve mesrûr" ma'nâsınadır. "Gökcek" dahi olması muhtemeldir.
346 "Müsellah" ya'nî "pür-silâh delikanlı" ma'nâsına olan "Sekmen" mu'arrebidir.
347 "Ertuğrul", "avcı kuşlardan doğan cinsinden erkek kuş" ma'nâsınadır.
348 "Selçûk", "okların, kargıların, sancakların uçlarındaki sivri ve keskin demir ya'nî temren" ma'nâsınadır. Buna
"sancuk" dahi denir. Tevârîh-i Arabiyye bu ma'nâyı "togak, dukak" lafzına nisbet etmişler ise de "togak"
el-yevm bizim Anadolu'da "dogak, duvak" dediğimiz olacakdır ki "gelinlerin baş örtüsü" demekdir.
349 "Simre", eski Türkçemizde "zehâ'ir-i öşriyye anbârına" dendiği sonradan anlaşılmışdır.
350 Bunun hafîdi İmâdeddîn Râmîn bin Yûsuf bin Alî 616'da ümerâ-yı Selçûkiye'dendir.
631
332