Page 340 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

harben hıtâm verip birâderi yâhud ammizâdesi Rükneddîn Tuğrul (Tuğrûl) Hân'ı Erzincân ve
Erzurum hükûmetine nasb etmişdir. 368
Amasya hükümdârı Sencer Hân devrinde Amasya kâdı'l-kudâtı Sadreddîn İsmâ'il
el-Malatî ve müderris-i Mes'ûdiyye Şemseddîn Ahmed bin Esfâr el-Herevî ve müderris-i
Gıyâsiyye Evhadeddîn Mahmûd el-Kîmârî ve hânkâh-ı Mes'ûdî şeyhi Alâ'eddîn Muhammed
oldukları tetebbu'ât-ı kaydiyyeden anlaşılıp ümerâdan atabegi Sa'deddîn Suli bin İbrâhim ve
Bedreddîn Ebû Bekir bin Muhammed bin Hasan bin İltigin ve Şücâ'eddîn Tuli bin Türkanşâh
bin Güdül ve subaşı Mübârizeddîn Mûsâ bin Sevindük beyler pek meşhûr idiler.
Konya hükümdârı Sultân Süleyman Hân 600 hudûdunda vefât edib yerine câlis olan
şehzâdesi Üçüncü Kılıç Arslan Hân 601'de hal' olunarak birâderi Keyhusrev bin Kılıç [348]
Arslan-ı Sânî Konya pâdişâhı olduğu esnâda memleket-i Selçûkiyye oldukça bir fırtına
geçiriyordu.
Bu fırtına zamânında Kastamonu tarafından David Komennus Amasya hükûmeti
hudûdunu tecâvüz eylediyse de Amasya hükümdârı Sencer Hân bu tecâvüzâtı def' etmekle
Keyhusrev Hân hudûd-ı şarkiyyeyi Erzurum hükümdârı Tuğrul Hân ve Amasya hükümdârı
Sencer Hân kuvvetleriyle taht-ı emniyyete alıp hudûd-ı garbiyyeyi tevsî'e azm ederek 604'de
Antalya'yı Rûmlar'dan 605'de Mar'aş'ı Ermenîler'den zabt eylediği esnâda hudûd-ı şimâliyye
üzerinde te'sîs-i hükûmet eden David Komennus Amasya hudûdunu tazyîk ediyordu. Çünkü
Komennus hânedânının vatanı olan Amasya'yı müslim Türkler'den almak hayâli bu hânedân
efrâdının efkârını pek ziyâde sarmış idi.
Sultân Gıyâseddîn Keyhusrev bunu istihbâr eyledikde aldığı bir kuvve-i askeriyye ile
Konya'dan gelip Rûmlar'ın tecâvüzâtını 605 yâhud 606'da def' eylediği hâlde kendisi şehîd
olmuşdur. Amasya hükümdârı Sencer Hân dahi bu muhârebede şehîd olduğu zann
olunmakdadır. Çünkü Keyhusrev Hân'ın büyük şehzâdesi İzzeddîn Keykâvus Hân'ın cülûsunda
Sencer Hân'ın şehzâdesi Süleyman Hân'ın Amasya hükümdârı olduğu Gülşen-i Tevârîh'de
mezkûrdur.

Sultân Nâsıreddîn Süleyman Hân
Sâbık Amasya hükümdârı Sencer Hân'ın şehzâdesi olup pederinin [349] vefâtından
sonra Amasya hükümdârı olmuşdur. Fakat Keyhusrev Hân'ın küçük şehzâdesi olup Kayseriyye
vâlîliğinde bulunan Sultân Alâ'eddîn Keykubâd, Erzurum hükümdârı olan Tuğrul Hân ile
birâderi Keykâvus Hân aleyhine akd-i ittifâk ederek tahsîl-i saltanata kıyâm etmekle Tuğrul
Hân, Sultân Keykubâd'a mu'âvenet için 606'da bir kuvve-i askeriyye ile gelip Amasya'yı zabt
ve Süleyman Hân'ı ber-taraf etmiş ve kendi şehzâdesi Mes'ûd Hân'ı Amasya vâlîliğine nasb
edib Kayseriyye'ye gitmişdir.

Sultân Gıyâseddîn Mes'ûd Hân
Erzurum hükümdârı Tuğrul Hân'ın şehzâdesi olup 606'da pederi tarafından Amasya
vâlîsi olduğu Gülşen-i Tevârîh'de mezkûrdur. Yüz elli sene kadar istiklâl-i idâreye mâlik olan
Amasya, bu târîhden i'tibâren istiklâlini gâ'ib edib bir vilâyet i'tibâriyle Erzurum hükûmet-i
Selçûkiyye'sine iltihâk etmiş ise de bu iltihâk gayr-i tabî'î olduğu cihetle pek çok devâm
etmemişdir.
Çünkü Amasya ümerâsı Keykâvus Hân tarafını ya'nî Konya hükûmetine iltihâk etmeği
iltizâm ediyorlardı. Keykâvus Hân, kıyâm eden birâderi Alâ'eddîn Keykubâd'ı ahz ve Tuğrul

368 İbni Bîbî, bu Tuğrul Hân ile beraber bütün şehzâdegânı Kılıç Arslan'a nisbet ederek müşârün-ileyhin oğullarını
on ikiye çıkarıyor. Hâlbuki Câmi'u'd-Düvel'de Şâhenşâh bin Mes'ûd'un iki oğlu olduğunu ve Gülşen-i
Tevârîh'de Argun ve Sencer Hânlar bu Şâhenşâh'ın oğulları ve Tuğrul Hân dahi Gıyâseddîn Muhammed Hân
bin Mes'ûd'un oğlu olduğunu yazıyor. Her hâlde Kılıç Arslan lüzûmundan ziyâde Îrân mukallidi olduğu cihetle
Argun, Sencer, Tuğrul gibi Türk adlı şehzâdelerin Kılıç Arslan'a nisbet edilmesi eser-i zühûl olduğunu zann
etdirir.
638
339