Page 364 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

saltanat ve birâderi Hâce Ziyâ'eddîn Mes'ûd bin Baba müstevfi'l-memâlik ve İzzeddîn
Muhammed Bey beylerbeyi ve sâbıkân nişâncı olan İzzeddîn Muhammed bin Mu'îneddîn
Pervâne Bey dahi Sinop emîri olmuşdur. [417]
Kırım hükümdârı Mengü Temir Hân'ın yanında mukîm olan Sultân İzzeddîn Keykâvus,
Bahçesarây'da 677 senesi evâ'ilinde vefât etmekle zevcesi Orbay Hâtun binti Berkay Hân ile
şehzâdeleri Mes'ud, Kılıç Arslan, Ferâmuz Kırım'dan kalkıp Amasya'da ikâmet etmek üzere
Samsun'a geldikleri haberi şâyi' oldukda Amasya vâlîsi Seyfeddîn Torumtay derhâl halîlesi
Güray 406 Hâtun binti Samuk Noyin'i ba'zı ümerâ ile istikbâl için göndermiş idi.
Orbay Hâtun ve şehzâdegân, Amasya'ya gelip Torumtay Bey'in Gök Medresesi
sırasında bulunan muhteşem sarâyına nâzil ve misâfir olarak bir ay kadar istirâhat ediyorlar,
Torumtay esîr olan oğlu Sinâneddîn Mûsâ Bey'i kurtarmak için Mısır hükümdârıyla
muhâbereye müsâ'ade etmesini Abaka Hân nezdinde iltimâs için Orbay Hâtun'a ricâ ediyor,
ba'dehû Orbay Hâtun şehzâde Mes'ûd'u alıp Abaka Hân'ın nezdine gidiyor.
Orbay Hâtun, Tebrîz'e gidip huzûr-ı hânîde Torumtay hakkında lâzım gelen şefâ'ati
ziyâdesiyle îfâ etmekle 677'de Abaka Hân Amasya vâlîsi Torumtay Bey'e hükûmet-i Mısriyye
ile muhâbere etmesi husûsunda müsâ'ade ve muhâbere ve istifdâyı tesrî' için uhdesine Antalya
sancağını dahi iktâ' etmiş idi. Emîr Sârimeddîn Teke Bey'i Antalya emîri nasb [418] eden
Amasya vâlîsi Torumtay bu sâyede oğlunu ve sâ'ir Amasya ümerâsını pek büyük fedâkârlık ile
tahlîs edebilmişdir.
Ancak mahdûmu Sinâneddîn Mûsâ Bey Mısır'dan gâyet hasta bir hâlde 678'de
Amasya'ya gelip bir türlü ifâkat bulamadığı cihetle senesi âhirinde vefât etmiş olduğu
Seyfeddîn Torumtay Bey'e pek ziyâde te'sîr etmekle 679 rebî'ulâhirinde kendisi dahi vefât
eylemişdir. Torumtay gâyet kerîm, müdebbir, âdil olduğu münâsebetle Amasya vâlîliğine
merhûm-ı müşârün-ileyhin hafîdi Nâsıreddîn Muhammed Bey nasb edilmişdir.

Nâsıreddîn Muhammed Bey
Sâbık Amasya vâlîsi Seyfeddîn Torumtay Beyzâde Sinâneddîn Mûsâ Bey'in mahdûmu
olup ceddinin vefâtı üzerine 679'da Amasya vâlîsi ve şart-ı vâkıf mûcibince Torumtay vakfı
mütevellîsi oldu. Lâkin sinnen genç olduğu cihetle meşâhîr-i ümerâdan emîrü'l-ümerâ İzzeddîn
Muhammed, Necmeddîn Ferruh, Tekurlu demekle meşhûr Tekur Sinan Beyzâde Celâleddîn
Muhammed Beyler emîr-i müşârün-ileyhi istisgâr ediyorlardı.
680'de Moğol hükümdârı zâlim Abaka Hân Hristiyânların teşvîkâtıyla tekrâr hükûmet-i
Mısriyye aleyhinde i'lân-ı harb ederek Anadolu'da meskûn olan ahâlî-i müslimeye en şenî'
mezâlimi icrâdan çekinmiyor, Anadolu nâzırı Kongurtay bu zulme âlet oluyor, bîçâre ehl-i
İslâmı mezâlim-i şenî'a altında ezip mahv ediyordu. [419]
Müverrih-i meşhûr Bedreddîn Mahmûd el-Aynî diyor ki: "Tatarlar'ın levâzım-ı
harbiyyesini taşımak için hayvân tedâriki kâbil olamadığı cihetle bîçâre müslim Türkler hayvân
gibi istihdâm olunarak öküz yerine arabalara koşuldu. Fukarâ-yı ahâlîden tahsîl edilecek nukûd
kalmadığı cihetle oğulları beşer ve kızları üçer dirhem mukâbilinde köle ve câriye olmak üzere
vergi yerine alındı. Evlâdı olmayan fukarânın zevceleri beşer dirhem mukâbilinde Tatar
neferleri tarafından birer mâh istifrâş edildi."
Hristiyân papazlarının telkînâtı belâsıyla irtikâb edilen şu mezâlim-i vahşiyâne,
Anadolu halkına pek ziyâde icrâ-yı te'sîr eylediği cihetle herkes müdâfa'a-i ırz u mâl ü cân
uğurunda terk-i hayât etmeği göze alarak ümerâdan ufak bir hareketi bekliyorlardı. Fakat
cesâret-i medeniyyeyi izhâr edecek bir emîr-i fedâkâr yok idi.
Moğol hükûmeti bu kadar mezâlimi irtikâb ederek hükûmet-i Mısriyye ile harb
eylediyse de münhezim olmakla uç beyleri, husûsiyle Karamânîler Tatar ordusunu yağmâ

406 Güray, ba'zı tevârîhde "Güri, Gürci, Güci, Guhi" gibi eşkâl-i muhtelifede muharrer olup cümlesi de "Güray"
lafzından muharrefdir.
662
363