Page 366 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

anlaşılmış ve Seyfeddîn Sunkurca Bey kale dizdârı ve Hâbiloğlu İzzeddîn Hasan Bey
Amasya'da subaşı bulunmuşdur.
685'de Argun Hân'ın birâderi Geyhatu Hân ile Hülâcu Hân Erzincan kışlağına gelip
birkaç ay sonra avdet ederken etbâ'ları Erzurum ve Sivas vilâyetlerini yağmâ eyledikleri cihetle
her tarafda zuhûr eden kaht u galâ, halkı fenâ hâlde ifnâ ediyordu. Kedi, [423] fâre, köpek gibi
hayvânât etleri bile kesb-i nedret ederek keçi, koyun ve öküz etleri gibi narha tâbi' olmuşdur.
Târîh-i İbni Bîbî, Câmiu'd-Düvel, Ikdu'l-Cümân, Uyûnü't-Tevârîh, Mesâlikü'l-Ebsâr
gibi müdevvenât-ı târîhiyyede mestûr olduğu üzere bu esnâda Tatar beyleri bir tarafdan, Sultân
Gıyâseddîn Keyhusrev'in erkân-ı devleti diğer tarafdan erkân-ı devlet-i İlhâniyye'yi memnûn
edebilmek için tahsîl-i emvâl uğurunda irtikâb-ı mezâlim ediyorlardı. Bunların mezâlimi zâten
kaht u galâya ma'rûz olan Anadolu halkını cânından bîzâr ediyor, bundan dolayı halkın ref'
etdikleri şikâyâtı Argun Hân'a vâsıl olamıyor, olsa da ısgâ edilmiyordu.
Binâ'en-aleyh Mısriyyûn'a karşı iki def'a mağlûb olarak nüfûz-ı idârîlerini izâ'a eden
Tatarlar'ın ve halkı tenfîr eden erkân-ı devlet-i Selçûkiyye'nin nüfûz ve haysiyetleri gitdikçe
azalıyor, Anadolu'da meskûn olan Türkmen beylerinin her biri kendi oymağının kesret ve
kuvvetine istinâden bunların mezâliminden dolayı i'lân-ı istiklâl ederek kendi ilini kurmak
istiyor, bunların etrâfında bulunan halk dahi dînini, cânını, evlâd ve ayâlini mezâlim ve
mehâlikden kurtarmak için i'lân-ı istiklâl eden beylere ilticâ ve onları mâlen, bedenen takviye
ediyorlardı.
Argun Hân, Türkmen beylerinin ve Anadolu halkının bu hissiyâtına vâkıf oldukda
Anadolu sükkânını memnûn etmek için pek ziyâde lisâna gelmiş olan Tatar ümerâsını 686'da
geri çağırıyor, devlet-i Selçûkiyye'nin erkânını [424] azl ediyor, halkın bir derece memnûn
olduğu sâhib-i a'zam Fahreddîn Alî bin Hüseyin el-Konevî'ye nüfûz ve istiklâl veriyordu.
Fakat yeni ta'yîn olunan Tatar şıhneleri eski hâli idâme etdikleri cihetle eşhâsın
tebeddülünden bir fâ'ide-i mâddiye görülemiyor, müte'âkiben 687 evâsıtında sâhib-i
müşârün-ileyhin vefâtına binâ'en nüfûz ve istiklâli Sultân Gıyâseddîn Keyhusrev'e intikâl
etmekle Türkmen beylerinin muzâhareti Argun Hân'ı telâşa düşürüyordu.
Târîh-i İbni Bîbî, Heşt Behişt, Câmiu'd-Düvel'de mezkûr olduğu üzere Argun Hân,
derhâl birâderi Keyhatu Hân'ı Anadolu nâzır-ı umûmisi nasb ve irsâl etdikden sonra memleket-i
Selçûkiyye'yi iki kısma taksîm ederek Kızılırmak'ın cihet-i şarkiyyesini ya'nî memleket-i
Dânişmendiye'yi Simre (Amasya)'de birâderleriyle beraber sâkin olan Sultân Mes'ûd'a i'tâ ve
bi'l-istiklâl idâre-i memleketi nâib-i saltanat ta'yîn eylediği Mücîreddîn Muhammed Emîr Şâh
Bey'e tefvîz eyledi.

Sultân Gıyâseddîn Mes'ûd Hân
677'de Kırım'da vefât eden Sultân İzzeddîn Keykâvus bin Sultân Gıyâseddîn Keyhusrev
bin Sultân Alâ'eddîn Keykubâd Hân'ın büyük şehzâdesi olup vâlidesi Moğol hânlarından ilk
müslim olan Berkay (Berke) Hân'ın kerîmesi Orbay Hâtun idi. 687 şevvâlinde [425] Simre
(Amasya)'da câlis-i taht-ı Selçûkî olarak Amasya hükümdârı 408 oldukda Amasya vâlîsi
beylerbeyi Necmeddîn Ferruh Bey vezîr olmuşdur.
Amasya kadısı Gıyâseddîn Mahmûd el-Garmînî kâdı'l-kudât ve İzzeddîn Muhammed
Pervâne Bey kemâ-kân pervâne-i sultânî, Amasya muhassılı Hâce Muhibbeddîn
Mevdûdü'z-Ziyârî müstevfi'l-memâlik ve Tatarlar'a intisâbı mükemmel olan Şemseddîn
Ahmed el-Lâkûşî 409 atabeg-i saltanat olup bunlar üzerine Erzincân'da ikâmet eden Anadolu
nâzır-ı umûmîsi Geyhatu Hân tarafından bi'l-vekâle Tolatay Bozgucî (Tolatay Noyin) dahi
nâzır-ı umûr-ı memleket nasb edilmişdir.

408 Müşârün-ileyhin merkez-i saltanatı Simre beldesi olduğu nukûl-i târîhiyye ile müsbet ve kuyûd-ı atîka ile
muhakkakdır.
409 Şemseddîn Ahmed, bâlâda mezkûr olan Seyfeddîn Alakuş Bey'in oğludur.
664
365