Page 371 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 2

Ba'dehû Togacar Noyin'in iş'ârına binâ'en evhâmı galebe ederek Sultân Gıyâseddîn
Mes'ûd'un vücûdunu muhtemilü'z-zuhûr olan vekâyi'in müsebbibi add etmekle derhâl müşârün-
ileyhi Konya'dan kaldırıp Harşene kalesinde habs ediyor, Amasya'da mukîm olan Cumûdâr
Hân'ın taht-ı nezâretinde bulundurmakla kalben müsterîh oluyor, fakat korkduğu âkıbetler de
sultân-ı müşârün-ileyhin habsiyle beraber başlıyordu.
Çünkü Sultân Mes'ûd'un habsiyle beraber dört emîrin etvârı değişiyor, her biri bir tavr-ı
mülûkâne izhâr ederek istibdâdını artırıyor, var kuvvetiyle tahsîlâta koyularak kendi
maktû'unun ve ta'yînâtının iki mislini ya'nî on beş tümenin dört katını tahsîl ediyor, birini
hazîne-i İlhânî'ye, diğerini nâzıra, öbürünü erkân-ı devlet-i İhâniyye'ye vermekle mevki'ini
muhâfazaya çalışıyor, kendi dâ'iresi sükkânını son derece sıkıyor, Târîh-i İbni Bîbî'de muharrer
olduğu üzere Simre hükûmeti dâ'iresi, diğer aksâma nisbetle müreffeh bir hâlde bulunuyordu.
Uç beyleri, ya'nî hudûd-ı Rûmiyye üzerinde bulunan Osmân, Aydın, İsmâ'il, Timur,
Saruhan, Kara Îsâ, Germiyân, Mahmûd, Menteşe Beyler gibi serhad beyleri Rûmlar'a karşı
mücâhedât ile meşgûl oldukları münâsebetle hükûmet-i İlhâniyye'nin nüfûzu hâricinde
istiklâl-i harekâta mâlik bulunuyor, her biri kendi dâ'iresinde adâlet, diyânet esâslarını
fevkalâde iltizâm ederek diğer ümerânın hukûkuna ta'arruz [438] etmiyor, bu sûretle Anadolu
ümerâsının istirkâbından, hükûmet-i İlhâniyye'nin istibdâdından masûn bulunuyorlar, Anadolu
ümerâsından cânları yanan mazlûmîn bunlara ilticâ ediyorlardı. Bu beylerin içinde
Muzaffereddîn Osmân Bey diyânet, adâlet husûsunda mecmu'una fâ'ik bir hâlde idi.
Hulâsa ümerâ-yı erba'anın mezâlimi, etvâr-ı müstebidânesi Türkmen beylerine gâyet
girân geliyor, bunların harekât-ı zâlimânesi Cumûdâr Hân ile Togacar Noyin'in müsâ'adât ve
tazyîkâtından neş'et eylediğine Baltu, Sülimiş Baylar vâkıf oluyor, hânedânı dolayısıyla büyük
bir nüfûza mâlik olan Sultân Mes'ûd'un habsi, efkâr-ı umûmiyyeyi hükûmet-i İlhâniyye
aleyhinde fenâ hâlde tehyîc ediyordu.
Çünkü kesret-i mezâlim, şiddet-i tahsîlât ile halkı tenfîr eden ümerânın ef'âlinden bütün
Anadolu sükkânı Sultân Mahmûd Gazân Hân'a şikâyât-ı müdhişe yağdırıyorlar, Türkmen
beyleri de bu şikâyâta iştirâk ederek ümerânın azlini ve Sultân Mes'ûd'un cülûsunu istirhâm
ediyorlar, Gazân Hân dahi en ziyâde mezâlime ruhsat veren Mücîreddîn Emîr Şâh Bey'i
Tebrîz'e çağırıyordu.
Konya emîri Mücîreddîn Emîr Şâh Bey, 696 evâ'ilinde Tebrîz'e giderken amcası
bulunan Babazâde Muhliseddîn Mûsâ Paşa'yı Konya emâretinde tevkîl ederek Tebrîz'e gitdi.
Ba'dehû Amasya'da ikâmet eden Anadolu nâzırı Cumûdâr Hân bu senenin evâsıtında füc'eten
vefât etdiği haberi Sultân Gazân Hân'ı müte'essir etmiş olmalıdır ki Türkmen [439] beylerinin
ricâsını is'âf ederek tekrâr memâlik-i Selçûkiyye'yi iki kısma taksîm edib 696 ramazânında
Kızılırmak'ın cihet-i garbiyyesini Sultân Alâ'eddîn Keykubâd bin Ferâmurz bin Sultân
Keykâvus Hân'a ve cihet-i şarkiyyesini Harşene kalesinde mukîm olan Sultân Gıyâseddîn
Mes'ûd'a i'tâ ve Mücîreddîn Muhammed Emîr Şâh Bey'i Anadolu muhâsebe-i umûmiyyesine
ta'yîn etmişdir. 420

Sultân Gıyâseddîn Mes'ûd Hân
Esbak Anadolu hükümdârı Sultân İzzeddîn Keykâvus Hân'ın şehzâdesi olup 696 senesi
ramazânında Simre hükümdârı olmuşdur. Amasya vâlîsi Azîzeddîn Mehmed Bey pervâne-i
sultânî, Şemseddîn Ahmed el-Lâkûşî vezîr-i saltanat, Halifetzâde Celâleddîn Mehmed Bey
nâib-i saltanat, Gümüşlüzâde Sirâceddîn İsmâ'il Bey atabeg, Torumtayzâde Nâsıreddîn
Muhammed Bey emîrü'l-ümerâ ve Abdul'azîz bin İsrâ'il dahi müstevfi'l-memâlik olarak
ta'ayyün etmişlerdir.

420 Çünkü amcası Hâce Mes'ûd-ı Rûmî Gazân Hân nezdinde müstevfî ve yeğeni Seyfeddîn Mengli bin Mahmûd
Çelebi bin Baba dahi ser-bevvâbân-ı Gazânî idi.
669
370