Page 376 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Çünkü Gazân Hân saltanat-ı Selçûkiyye'yi Anadolu'dan kaldırdığı hâlde yerine nasb
eylediği ümerânın mezâlim ve seyyi'âtı Anadolu sükkânını Gazân Hân'ın idâresine bir türlü
ısındıramıyordu. Husûsiyle Moğol hükûmetinin nüfûzu eski kuvvetini gâ'ib eylediği cihetle
Türkmen beyleri Gazân Hân'a karşı birer mevki'-i nüfûz edinmişler idi.
Gazân Hân, Sultân İbrâhim Devletşâhî gibi uç beylerinin istiklâl harekâtını ref'e kıyâm
eylediği takdîrde Anadolu ümerâsını hükûmet-i Mısriyye'nin dâ'ire-i ittifâkına atmış olacağı
cihetle hükûmet-i İlhâniyye'nin inkırâzını Anadolu'da tesrî' etmekden başka bir netîce
veremezdi. Binâ'en-aleyh gâzî-i âlî-şân Sultân Muzaffereddîn Osmân Hân hazretleri Gazân
Hân'ın siyâsetinden korkacak bir mevki'de değil idi.
Mısır hükümdârı Melik Nâsır Muhammed bin Kalavun, Gazân Hân'ın Şâm vâlîsi nasb
eylediği Kıbçak Bey'i elde ederek 699 recebinde istirdâd eylediği haberini alan Gazân Hân
sâniyen bir kuvve-i külliye alarak 700 senesi evâ'ilinde Anadolu'ya gelmiş, rebî'ulevvelinde
diyâr-ı Haleb üzerine gitmişdi. [452]
Fakat mütevâliyen yağan yağmurdan her taraf çamur olduğu münâsebetle ne hükûmet-i
Mısriyye mukâbele edebilmiş ne de Gazân Hân ileriye gidebilmiş idi. Bununla beraber Gazân
Hân'ın ordusu çamur içinde dehşetle zâyi'âta tesâdüf ederek kuvvetini gâ'ib etmiş idi.
Bi'z-zarûre 700 senesi cumâdel-ûlâsında Haleb'den avdet edib Anadolu ahvâlini tedkîk ve
tecessüs eylediği esnâda Türkmen efkâr-ı umûmiyyesi Sultân Mes'ûd'un afvıyla beraber
makâm-ı saltanata iclâsı lehinde olduğunu anlıyordu.
Târîh-i Âl-i Selçûk, Câmiu't-Tevârîh, Târîh-i Mîrhand'da mezkûr olduğu üzere Sultân
Gazân Hân, efkâr-ı umûmiyyeyi kendi tarafına celb etmek ilcâsıyla Hemedân kalesinde
mahbûs olan Sultân Mes'ûd'u 700 senesi recebinde ıtlâk ve şa'bân-ı şerîfin on dördüncü günü
sultân-ı müşârün-ileyhe Simre hükûmetini tevcîh ve teşrîfât-ı sultâniyye ile ikâmet etmesine
müsâ'ade etmişdir.

Sultân Gıyâseddîn Mes'ûd Hân
Sultân İzzeddîn Keykâvus'un birinci şehzâdesi olup arz edildiği üzere 700 senesi
şa'bânında üçüncü def'a Simre hükümdârı olarak ma'iyyet me'mûru olan ümerâ-yı
İlhâniyye'den Hâce Nizâmeddîn Yahyâ bin Hâce Vecîh-i Horasânî ile sene-i mezbûre
şevvâlinde Hemedân'dan hareket ve Diyârbekir, Sivas, Tokat tarîkiyle merkez-i saltanatı olan
[453] Simre'ye zilka'de evâhirinde muvâsalat etmişdir.
700 zilhiccesinde Amasya vâlisi Şemseddîn Ahmed el-Lâkûşî sâhib-i a'zam, meşâhîr-i
ümerâdan Alâ'eddîn Savcı Bey pervâne-i sultânî, Hâce Nizâmeddîn Yahyâ el-Horasânî
müstevfi'l-memâlik, Ataluoğlu Nâsıreddîn Ahmed Bey atabeg-i saltanat, Torumtayzâde
Nâsıreddîn Muhammed Bey beylerbeyi, Pervâne Beyzâde Alâ'eddîn Alî Bey nişâncı olup
eyâlet-i Rûmiyye nâzırı İşboğa Noyin idi.
Sultân Mahmûd Gazân Hân, Anadolu'da mütezelzil olan nüfûzunu, hükûmet-i Mısriyye
ile bir daha harb ederek ihrâz-ı galebe etmekle te'mîn edebileceğini zann ediyor, Anadolu
efkâr-ı umûmiyyesini kendi lehine celb etmek için Sultân Mes'ûd Hân'a ibrâz-ı teveccüh etmek
üzere 701 evâ'ilinde bütün Anadolu hükûmetini müşârün-ileyhe i'tâ ediyor, Konya kısmı emîri
olan Babazâde Mücîreddîn Emîr Şâh Bey dahi Konya'da nâib-i saltanat olup bu husûsu teblîğ
için müstevfî-i dîvân-ı Gazânî Babazâde Hâce Ziyâ'eddîn Mes'ûd-ı Rûmî Simre'ye geliyordu.
Fakat Anadolu defterdârı olan Hâce Nizâmeddîn Yahyâ, tedârikât-ı harbiyyeyi ikmâl
etmek bahânesiyle pek zâlimâne hareket ederek halkı üzüyor, nâib-i saltanat Mücîreddîn Emîr
Şâh dahi bunun harekât-ı zâlimânesini tevkîf, kendi nüfûzunu ibrâz etmek için mâni' olmak
istiyor, bu men'i Tatar beyleri Emîr Şâh'ın hükûmet-i Mısriyye ile te'sîs-i muvâfakat ve
tedârikât-ı harbiyyeyi ikmâle mümâna'at etdiğine delîl tutarak müşârün-ileyhi [454] Tarnak
(Tarende olacak) şehrine celb ve tesmîm ediyorlardı.
701 senesi recebinde Mücîreddîn Emîr Şâh'ın mesmûmen vefât etdiğini duyan kesretli
tarafdârânı kıyâm etmekle Sultân Mahmûd Gazân Hân bu gibi ahvâl-i nâ-revâya bâ'is olan Hâce

674
375