Page 378 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Şemseddîn Mahmûd bin Baba'nın oğulları Seyfeddîn Mengli, Cemâleddîn Fîrûz, Nûreddîn
Kutlu Beyler ve bunların evlâd ü ayâli Mısır'a firâr etmişlerdir.
Fakat Gazân Hân'ın hezîmeti ve müte'âkiben Anadolu ve Tatar ümerâsının istiklâl ve
isyânı kendisine pek te'sîr etmiş olduğundan 703 şevvâlinde vefât etmiş, birâderi olup Olcaytu
Hân demekle meşhûr olan Sultân Mahmûd Hudâbende Hân Tebrîz'de câlis-i taht-ı İlhânî
olmuşdur.
İkinci Sultân Gıyâseddîn Mes'ûd meflûc bir hâlde Simre (Amasya)'de kâ'in sarâyında
ikâmet etmekde iken 704 senesi ilkbahârında Havza dâhilindeki çiftliğine gidip Tatar Köyü
civârında takrîben sene-i mezbûrenin ramazânında irtihâl 428 etmekle oraya defn edilmişdir. 429
Şehzâdesi olup "Gâzi Çelebi" demekle meşhûr olan Tâceddîn Altunbaş mu'ahharan üzerine bir
türbe binâsıyla eczâ-yı şerîfe tilâvetine mahsûs olarak Mukaddime'nin sonunda ta'dâd edilen
karyeleri vakf etmişdir.
Amasya'da hükûmet eden Selçûkîler'in birincisi, Birinci Sultân [458] Mes'ûd Hân
olduğu gibi sonuncusu dahi İkinci Sultân Mes'ûd Hân olduğu tesâdüfât-ı garîbedendir. Bu
ikisinin arasında geçen 538-704 târîhlerine nazaran Selçûkîler'in Amasya'da hükûmeti 166
yıldan ibâret olduğu sâbit olur.
Sultân Mes'ûd'un vefâtından sonra uç beylerinin taht-ı istiklâlinde olan memâlik
müstesnâ olarak bütün memâlik-i Selçûkiyye Anadolu, Âmid, Rûm, Karamâniyye,
Kastamoniyye nâmlarıyla beş eyâlete münkasim olup bunlardan eyâlet-i Karamâniyye
Karamânzâde Sultân Bedreddîn Mahmûd Bey'in ve eyâlet-i Kastamoniyye dahi Devletşâhzâde
Gıyâseddîn İsmâ'il Bey'in taht-ı istîlâ ve hükûmetlerinde müstakil ve Anadolu, Âmid, Rûm
eyâletleri de doğrudan hükûmet-i İlhâniyye idâresine müntakil olmuşdur.
Anadolu eyâleti Amasya, Tokat, Canik, Çorum, Karahisâr-ı Şarkî, Kırşehri,
Kayseriyye, Yozgat livâlarıyla mülhakâtından ibâret olup merkezi Amasya şehri ve Rûm
eyâleti dahi Erzincân, Erzurum, Elbistân, Bayburd, Bâyezîd, Sivas, Arabgir, Malatya livâlarıyla
mülhakâtından ibâret olup merkezi Sivas şehri ve Âmid eyâleti de Diyârbekir ve havâlîsi ve
mülhakâtından ibâret olup merkezi Diyârbekir şehri idi.
Binâ'en-aleyh Tebrîz hükümdârı Sultân Gıyâseddîn Muhammed Olcaytu Hân, Anadolu
eyâletini Sultân Mes'ûd'un sâhib-i devleti ya'nî vezîr-i a'zamı olan Şemseddîn Ahmed Bey'e ve
Rûm eyâletini de sultân-ı müşârün-ileyhin [459] nâib-i saltanatı olan Alâ'eddîn Savcı Bey'e
tevcîh ve Amasya ulemâsından Şemseddîn Muhammed bin el-Halâtî'yi Anadolu kâdı'l-kudâtı
ve Sivas ulemâsından Necmeddîn İbrâhim el-Kırşehrî'yi eyâlet-i Rûmiyye kâdı'l-kudâtı ta'yîn
etmişdir.

Şemseddîn Ahmed Bey
Esbak çavuşbaşı Seyfeddîn Alakuş Bey'in mahdûmu olup "Türk Ahmed Bey" ve "Şems
Ahmed el-Lâkûşî" demekle meşhûrdur. 704'de Sultân Mes'ûd'un vefâtıyla Anadolu eyâleti
vâlîsi olduğu Târîh-i Âl-i Selçûk'da mestûrdur. Amasya'da Tımarhâne kapısının şark sütûnu
üzerinde "Emîr-i Anadolu Ahmed" ibâresinin 708'de mahkûk bulunduğu, şu ma'lûmât-ı
târîhiyyenin sıhhatini iş'âr etmekdedir.
Eyâletlerden her birine birer nâzır ta'yîn olunduğu esnâda sâbık Simre nâzırı İşboğa
Noyin kemâ-kân Anadolu nâzırı olup mevki'ini, nüfûzunu aslâ gayb etmemişdir. Belki unvân-ı
me'mûriyyeti tebeddül edib fazla olarak rukabâsından birini ya'nî Savcı Bey'i Sivas'a atmış ve
Ahmed Bey'i kolayca nüfûzu altına aldıkdan sonra teferrüd etmişdir.

428 Sultân Mes'ûd'un târîh-i vefâtı müverrihîn arasında muhtelif seneler gösterilmiş olup müşârün-ileyhin
tercemesi zeylinde ta'yîn ve 704'de vefât etdiği, rivâyât-ı muhtelife içinde şâyân-ı tercîh olduğu tebyîn
edilecekdir inşâ'allâhu’r-Rahmân.
429 Sultân Mes'ûd'un Tatar Köyü civârında defn edilmesine bakılırsa müşârün-ileyhin Ahmed ve Savcı Beyler
tarafından oraya i'zâm edildiği anlaşılır.
676
377