Page 373 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 2

Mühezzebeddîn Mes'ûd Bey
Amasya'da medfûn olan sâlifü'z-zikr Pervâne Beyzâde Azîzeddîn Mehmed Bey bin
Mu'îneddîn Süleyman Bey'in mahdûmu olup 698 şevvâlinde [443] Simre eyâleti vâlîsi olarak
Amasya'da ikâmet etmişdir. Mes'ûd Bey'in akrabâsından Gümüşlüzâde Sirâceddîn İsmâ'il Bey
müstevfî-i eyâlet-i Rûmiyye olup eniştesi Söbüktay oğlu Şemseddîn Ugurbay vekîl-i umûru
oldu. Şemseddîn Ahmed bin el-Verdî Simre kâdı'l-kudâtı ve Seyfeddîn Sunkurca Bey dahi kale
dizdârı idi.
Moğol serdârı Kutlug Şâh'ın harekâtı Mısır hükümdârı el-Melikü'n-Nâsır Muhammed
bin Kalavun'a aks eyledikde derhâl tertîb eylediği bir orduyu irsâl ediyor, Kutlug Şâh asâkir-i
Mısriyye ile harb ederek mağlûb ve münhezim olup perîşân bir sûretde avdet etmekle asâkir-i
Mısriyye Tatarlar'ı takîb ediyorlar, esnâ-yı ta'kîbde Mardin şehrine girip pek çok fezâyih-i
menfûre icrâsıyla Kutlug Şâh'ın mezâlimine bir nazîre yapıyorlardı.
Bîçâre Anadolu Türkmenleri, tâbi' oldukları Tatar hükûmeti ile isti'âne etdikleri Mısır
Türkleri arasında menâfi'-i İslâmiyyeden, hissiyât-ı milliyeden bî-haberâne muhârebeler
oluyor, bunlar yek-diğeriyle kör döğüşüne çıkıyorlar, hangisi galebe ederse gâlibin pençe-i
zulmü altında Türkmenler eziliyordu. Fakat Türkmen beyleri bu kadar mezâlime rağmen
saltanat-ı Selçûkiyye'den ümîdlerini kesmiyorlar, Sultân Mes'ûd'un azl ve habsinden fevkalâde
müte'essir olarak Konya'da ikâmet eden birâderzâdesi Sultân Alâ'eddîn Keykubâd'ı takviye
ederek istiklâlini i'lân etmek istiyorlardı.
Mısır harbinde Kutlug Şâh'ın perîşân bir sûretde münhezimen avdeti, [444] Türkmen
beylerinden bir kısmını fevkalâde ümid-vâr ederek bunlara mu'în olan Tatar ümerâsından İfak
(İbak) bin Baycu Noyin oğlu Sülimiş Bay ortaya atılıyor, bir cem'iyyet-i ihtilâliyye teşkîl
ederek Sultân Alâ'eddîn Keykubâd'ın istiklâlini i'lân ediyor, Sultân Mes'ûd'un azl ve habsinden
dolayı zâten her tarafda sultân-ı müşârün-ileyhin nâmına hutbe okunmakla Sülimiş Bay'ın
isyânı Moğol hükûmetini endîşeye düşürüyordu.
Sultân Mahmûd Gazân Hân, hükûmet-i Mısriyye'nin Baltubay'a mu'âvenetinden,
asâkir-i Mısriyye'nin Mardin şehrinde irtikâb etdikleri fezâyihden ve ba'dehû Türkmen
beylerinin harekâtından son derece hiddet ederek bi'z-zât kendisi bir kuvve-i külliye ile
Anadolu'ya geliyor, Sülimiş Bay'ı halkın nazarından düşürmek için Sultân Alâ'eddîn
Keykubâd'ın aleyhinde hurûc etmekle ithâm 421 ederek harekât-ı istîsâliyyesini muhık
göstermeğe çalışıyordu.
Binâ'en-aleyh Simre (Amasya) eyâleti nâzırı İşboğa Noyin'i, bir kuvve-i kâfiye ile
Sülimiş Bay'ın aleyhine i'zâm etdikden sonra kendisi de Konya üzerine gidiyor, İşboğa Noyin
kemâl-i sür'atle gidip Sülimiş Bay'ı [445] 699'da Kayseriyye'de basıp tutuyor 422 , başındaki
cem'iyyeti dağıtdıkdan sonra Gazân Hân'ın huzûruna takdîm ediyordu. Gazân Hân dahi
Câmiu'd-Düvel gibi tevârîh-i mühimmede mezkûr olduğu üzere Sülimiş Bay'ı ve etbâ'ını katl
etdikden sonra Sultân Alâ'eddîn Keykubâd'ı ibtidâ tekrîm ve ba'dehû azl edib Isfahân şehrine
i'zâm etdikden sonra katl etdirmiş ve Konya eyâletini Babazâde Mücîreddîn Emîr Şâh Bey'e
tevcîh etmişdir.
Gazân Hân'ın bu ikinci sultânı dahi azl ve nefy ederek saltanat-ı Selçûkiyye'yi
Anadolu'dan kaldırması, Türkmenler üzerinde pek büyük te'essürâtı mûcib ve uç beylerinin
istiklâline bâ'is olduğu cihetle Kastamonu'da Devletşâhzâde Gıyâseddîn İbrâhim, Tire'de
Aydın, Manîsâ'da Saruhan, Muğla'da Menteşe, Silifke'de Karamânzâde Bedreddîn Mahmûd,

421 Müverrih İbni Bîbî bu ithâmı hakîkat zann ederek Sülimiş Bay'ın Sultân Alâ'eddîn Keykubâd aleyhine hurûc
etdiğini yazdığı hâlde sultân-ı müşârün-ileyhin akîb-i vak'ada azliyle Isfahân'a nefyi esbâbından sükût ediyor.
Gazân Hân'ın Sülimiş Bay'ı öldürmek ve cem'iyyetini dağıtmak için Sultân Keykubâd'ı müdâfa'a eylediği hâlde
matlûb hâsıl oldukdan sonra derhâl azl ve nefy etmesi açık bir hud'a-i siyâsiyyedir.
422 Şücâ'eddîn Ca'fer bin Tâceddîn İbrâhim bin Artuk bu târîhde Kayseriyye emîri olmuşdur.
671
372