Page 404 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Beyler'in nüfûzunu bir türlü hazm edemiyorlar, cür'et-kârâne hareketlerini çekemiyorlardı.
Sultân Altunbaş, bunları hüsn-i idâre edecek akıl ve tedbîre mâlik değildi.
Bu esnâda Büyük ve Küçük Şeyh Hasan Beyler, büyük bir arbedeye girmişlerdi. Cihân
Timur Hân ile Büyük Şeyh Hasan, Süleyman Hân ile Küçük Şeyh Hasan üzerine yürümüşdü.
"Câmiud-Düvel"de tafsîl edildiği üzere Küçük Hasan Bey, 740 zilhiccesi âhirinde galebe etdi.
Nüfûz ve şöhreti fevkalâde artdı.
Eretna Bey, hükûmet-i Mısriyye'nin gönderdiği gâret-gerân ile, Amasya beyleri de
birbirleriyle meşgûl oldukları esnâda Niksar emîri Togan Şâh, Emîr Timurtaş oğlu Hasan
Bey'den aldığı ve kendisinin tedârik etdiği bir kuvve-i mühimme ile Niksâr'dan kalkıp Amasya
üzerine yürüdü. Taşova harbinde Kürt ve Taşan Beyler'i mağlûb ederek gâlibâne Amasya'ya
741 senesi evâ'ilinde girdi. Amasya vilâyetini işgâl etdi.

Tâceddîn Togan Şâh
Amasya'nın cihet-i şarkiyyesinde kâ'in Taşâbâd (Erba'a) kazâsının eski merkezi Sonusa
civârında zâviye ve türbesi ve 655 târîhli vakfiyesi olan eş-Şeyh Nûreddîn Alp Arslan bin
Sârımeddîn [28] Muhammed Ebî Bekir el-Kemâhî er-Rufâ'îzâde Alâ'eddîn Savcı Bey'in
oğludur.
Azîz bin Erdeşîr el-Esterebâdî'nin Sivas târîhi olan "Bezm ü Rezm" adlı eserinde
"Niksâr'da emâret eden evlâd-ı Tâceddîn" dediği bu Tâceddîn Togan Şâh'ın evlâdıdır. Niksâr'da
tarafımdan bulunup toprak altından çıkarılan mezâr taşında "Tâceddîn Togan Şâh Alp bin
Savcı" diye okunmakdadır. Hafîdi Emîr Bahâ'eddîn Bey'in el yazısıyla ceddi "Tâceddîn Togan
Şâh" diye yazılmış olduğu bir kitâbın sonunda görüldü.
Şihâbeddîn Ahmed Nüveyrî, Ayasofya Kütüb-hânesi'nde olan "Mesâlikü'l-Ebsâr" adlı
eserinde diyor ki: "Togancık Bey, Niksâr emîri olup hudûd-ı emâreti şimâlen Kastamonu emîri
Süleyman Paşa'nın hudûd-ı emâretine kadar imtidâd ederdi. Bilâd-ı Rûm'da nüfûz ve şöhreti
vardı. Hâtırı sayılır ümerâdan idi".
Togan Şâh, Amasya vilâyetini istîlâ ederek Emîr Timurtaş oğlu Şeyh Hasan Bey'in
nüfûzunu i'âde, Kürt ve Taşan Beyler'i ve Gâzi Çelebi tarafdârlarını firâr ve ihtifâya mecbûr
etdi. Gâzi Çelebi'yi geldiği Simre Çiftliği'ne gönderdi. Kendisi de Amasya tahtgâhında oturdu.
Sivas emîri Eretna Bey, bu hâle karşı ihtiyât ve basîretle hareket ederek bir müddet
iğmâz-ı ayn etmeye mecbûr oldu. Amasya'dan kendisine ilticâ edenleri taltîf ve himâye ederek
bunlardan Kürt Bey'e Kayseriyye [29] emâretini verdi. Kendisine mu'ârız olan Samgâr ve Tâc
Kızıl Oğulları'nı def' etdi.
Çünkü Kürt Bey'in dostu olan Babazâde Kutlu Bey'in büyük mahdûmu Alâ'eddîn Alî
Şâh Eretna Bey'in nezdinde pek mukbil ve makbûl idi. Kürt Bey de Ebû Sa'îd Bahâdır Hân
ümerâsından şecî', müdebbir, zî-nüfûz bir Türkmen'di. Kayseriyye'de "Kürtler Mahallesi"
bunun ve evlâdının ikâmet etdiği yerlerdi.
Eretna Bey, Togan Şâh'dan ve bunun efendisi ve metbû'u olan Timurtaş oğlu Şeyh
Hasan Bey'den korkacak bir mevki'de değildi. Eretna Bey'i en ziyâde düşündüren Mısır
hükümdârı Melik Nâsır Muhammed bin Kalavun'a karşı ta'ahhüd eylediği hutbe ve sikke
mes'elesiydi. Muhammed bin Kalavun bi-eyyi-hâl kendi nâmına hutbe okutmasını ve sikke
kesdirmesini şiddetle taleb, bu talebini de kuvve-i askeriyye ile te'yîd ediyordu.
Eretna Bey, Mısır hükümdârı nâmına hutbe okutsa, sikke kesdirse sâ'ir beylerin ve
halkın nazarında nüfûz ve haysiyeti halel-dâr olurdu. Açıkdan redd etse Haleb vâlîsiyle
Dulkadir oğlu Karaca Bey'in tecâvüzâtından ürküyordu. Nazarında Karaca Bey'in ehemmiyeti
yokdu. Lâkin bunu himâye eden Haleb vâlîsinden korkuyordu.
Bundan dolayı Eretna Bey, Togan Şâh'ın cür'et-kârâne hareketine muvakkaten ses
çıkarmadı. Çünkü Tokat emîri Ulu Bey'in de kendisine karşı vaz'iyyeti şâyân-ı dikkatdi.
Bununla beraber bir tarafdan Amasya beylerinden Halifet Gâzi, Gül Bey, Sunkur Oğulları'nı

701
403