Page 408 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Eretna Hân, böyle bir sâhib-i nüfûzu kendisine daha ziyâde rabt ederek inkıyâdını te'yîd
için Tuli Bey'in kerîmesini kendi mahdûmu Nâsıreddîn Muhammed Bey'e almışdı. Muhammed
Bey zâten Tuli Bey'in hemşîrezâdesi idi. [38] Eretna Hân bu musâheretle hem Tuli Bey'i
kendisine rabt hem de Muhammed Bey'in kendisine halef olmasını te'mîn etmiş oldu. 481 Bundan
dolayı Tâceddîn İbrâhim Bey'e "Ahi Tayı" denmişdi.

El-Hâc Nûreddîn Kutlu Şâh
Sultân Altunbaş'ın dâmâdı Emîr Bahâ'eddîn Kürt Bey'in oğludur. Tuli Bey'in vefâtından
sonra Kayseriyye emâretinden Amasya'ya gelip emîr olmuşdu. Buna Müneccimbaşı Efendi
"Câmiu'd-Düvel"inde "el-Hâc Kutlu Şâh bin Kürt" ve "Kutlu Şâh el-Kürdî" diyor. Neslen Kürd
yâhud Moğol olduğunu yazıyor.
Kutlu Şâh'ın mu'âsırı olan müverrih-i fâzıl Salâheddîn es-Safedî "A'yânu'l-Asr" adlı
eserinde bunu Moğol ümerâsından "Nûreddîn Kutlu Şâh el-Vaşâkî" diye zabt ediyor. Buşaklu
aşîretinden bir Türk olduğunu gösteriyor. Çünkü "vaşak" dilimizde "buşak" demekdir. 482
Hacı Kutlu Şâh, hangi târîhde Amasya emîri olduğu anlaşılamadı. Çünkü Tuli Sultân'ın
târîh-i vefâtı ma'lûm olamadı. 483 [39] Ancak Kutlu Şâh'ın Amasya'da Meydân Köprü başında
Ahi Sâbıkeddîn Mahallesi'nin önünde ırmağa nâzır bir mevki'de köşe başında binâ eylediği
câmi-i şerîf, emîr-i müşârün-ileyhin Amasya'da emâretini ve târîhini göstermekdedir.
Kuyûd-ı atîka ve Amasya sicillâtında "Mescid-i şerîf-i Musliheddîn Kutlu" ve ba'zen
"Câmi-i şerîf-i el-Hâc Nûreddîn Kutlu Şâh" diye muhtelif sûretlerle görülmekdedir. Bugün
vîrân bir hâlde isbât-ı vücûd eden bu câmi-i şerîfin 748 senesinden i'tibâren varlığı müsbetdir.
Bundan bir derece anlaşılır ki "Hacı Kutlu Şâh" her hâlde 747 senesinde Amasya emîri
olmuşdur. Hacı Kutlu Şâh'ın Amasya'da i'timâd etdiği iki sîmâ pek meşhûr idi. Biri Yağmur
Beyzâde Emîr Sâbıkeddîn Ebûbekir, diğeri sadru'l-ulemâ Mevlânâ Sa'deddîn Muhammed bin
İsmâ'il er-Rûmikî. Bunlara "Ahi Sâbıkeddîn" ve "Ahi Sa'deddîn" denirdi.
Emîr Sâbıkeddîn Ebû Bekir Bey, Amasya'da iç kalenin meydâna nâzır olan kapısı
hâricinde Hacı Kutlu Şâh Câmi-i şerîfi'nin civârında, Mevlânâ Sa'deddîn Muhammed Rûmikî
de kale kapısının iç tarafında ikâmet ederlerdi. Bunların oturdukları yerlere bugün Ahi
Sâbıkeddîn Mahallesi, Ahi Sa'deddîn Mahallesi denmekdedir. Sâbıkeddîn Ebû Bekr'in birâderi
Emîr Sârımeddîn İbrâhim Bey, Hacı Kutlu Şâh'ın asdikâsından idi.
Hacı Kutlu Şâh'ın zamânında Amasya kâdı'l-kudâtı Mevlânâ Nûreddîn Osmân bin
Ya'kûb ez-Ziyârî, defterdârı Babazâdeler'den Hâce Fahreddîn Muhammed bin Abdullah el-
Cevherî idi. Hâce Fahreddîn Muhammed Çelebi, Eretna Hân'ın [40] vezîri olan Kutlu Beyzâde
Hâce Alâ'eddîn Alî Şâh'ın ammizâdesiydi. Sâbık Amasya kâdı'l-kudâtı İmâdeddîn Ömer bin el-
Hallâtî de Eretna Hân'ın kazaskeri olmuşdu.
Hacı Kutlu Şâh'ın birâderi Şerefeddîn Toganşâh, Turhal beyi idi. Babukşâh oğlu
İmâdeddîn Esen Bey, Hacı Kutlu Şâh'ın mu'temedlerindendi. Bu esnâda Mevlânâ Fahreddîn
İlyâs bin Cemâleddîn Aksarâyî, Musliheddîn Mûsâ bin Mahmûd Sivasî, Bahâ'eddîn
Muhammed bin Hasan Kübrevî, Şerefeddîn Muhammed bin Vecîheddîn Ömer Erzincânî büyük
müderrislerdendi.
Hacı Kutlu Şâh, neslen Türk idi. Pederi Moğol saltanatında ihrâz-ı emâret etmiş olan
"Kürt" 484 idi. Gâyet müdebbir, şecî', Türklüğü kendisine şeref bilmiş bir kahramândı. Sultân

481 Tuli Bey’in diğer kerîmesini de halefi Kutlu Şâh, kendi mahdûmu Şihâbeddîn Ahmed Şâh'a almışdır. Bundan
hafîdi meşhûr Tuli Bey'dir.
482 "Buşak", Dîvânu Lugâti't-Türk'de "zacûr, muztarib, gamnâk, derdli, titiz, gönlü dar, sabır ve i'tidâli kıt"
demekdir.
483 Tuli Bey'in mezârı Amasya'da Torumtay Türbesi'nin şark tarafında bir bahçe içinde siyâh mermerli kabirlerden
biri olmalıdır. Fakat baş ve ayak taşları zâyi' olmuşdur.
484 Müneccimbaşı Ahmed Efendi gâlibâ "Kürt" kelimesinden müşârün-ileyhin "Kürd" olduğunu zann etmiş
olmalıdır.
705
407