Page 407 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 3

cumadelâhir sene erba'in ve erba'îne ve seb'i-mi'e der-fasl-ı harîf." "Ikdu'l-Cümân",
"A'yânu'l-Asr", "Kitâbü's-Sülûk"da aynı târîh ile mazbûtdur.
Görülüyor ki bütün Türkler ve Arab müverrihleri Eretna Hân'ın galebesini dikkatle kayd
ederek bu galebenin Türkler ve Anadolu için pek mühim olduğunu anlatmış oluyorlar. Çünkü
Çoban Oğulları'nın galebesi, Anadolu Türkleri için felâket olacakdı. Hacı Ya'kûb Şâh bu
felâketin müsebbibi olarak tel'în edilecekdi.
Müneccimbaşı "Câmiu'd-Düvel"inde diyor ki: "Emîr Timurtaş oğlu Şeyh Hasan-ı Sagîr,
ordusunun bozulduğuna pek ziyâde cânı sıkıldı, düşmana karşı müsâhele ve mümâşât etdiğine
kanâ'at getirdiği Hacı Ya'kûb Şâh'ı 744 senesinde muhârebeden avdetinde i'dâm etdirdi. Hacı
Ya'kûb Şâh'ın ta'allukâtından olan zevcesi İzzet Melik Hâtun da 478 Şeyh Hasan-ı Sagîr'i sarhoş
bir hâlde yatarken sene-i mezbûre recebinin yirmi yedinci salı gecesi câriyelerine
boğdurdu".[36]
Eretna Bey, bu galebe-i kâmile üzerine büyük bir nüfûz ve haysiyet kazandı. Kendisine
"Sultân Reşîdeddîn Eretna Hân" dedirdi. Amasyalı Kutlu Begzâde Hâce Alâ'eddîn Ali Şâh'ı
vezîr, "Ahmed Yegâne" nâmıyla ma'rûf olan Mevlânâ Şemseddîn Ahmed bin Yûsuf bin Ahmed
el-Muhâcirî'yi 479 kazasker 480 nasb etdi.
Egribük muhârebesinde fedâ-yı cân eden Kayseriyye emîri Kürt Bey yerine mahdûmu
Nûreddîn Kutlu Şâh geçdi. Çünkü bu muhârebede en büyük yararlıklar, fedâkârlıklar
göstermişdi. Amasya vâlîsi Tuli Bey de Kutlu Şâh'dan ziyâde çalışmış, zaferin avâmilinden
olmuşdu.
Sultân Eretna Hân'ın nüfûz ve şevketini artıran avâmilden biri de Küçük Şeyh Hasan'ın
mahnûkan vefâtıyla Çoban Oğulları'nın arasına giren rekâbet ve nifâk idi. Sultân Eretna, bu
rekâbeti tezyîd etmek için Küçük Şeyh Hasan Bey'in Karahisâr-ı Şarkî kalesine habs etdirdiği
amcaları Sayurgân ve Yagı Bastı Beyler'i Bayrâmşâh'a ıtlâk etdirdi.
Müneccimbaşı Ahmed Efendi "Câmiu'd-Düvel"inde diyor ki: "Küçük Şeyh Hasan'ın
vefâtında Sultân Süleyman Hân, ordunun başına geçdi. Âzerbaycân hükümdârı olup
Karabâğ'da oturmuşdu. Emîr Çoban [37] Oğulları Sayurgan ve Yagı Bastı Beyler Karahisâr-ı
Şarkî mahbesinden kurtuldukları anda Tebrîz'e gitdiler. Şeyh Hasan'ın birâderi Melik Eşref Hân
ile birleşdiler. Süleyman Hân üzerine Karabâğ'a doğru yürüdüler".
Süleyman Hân'ın ma'iyyeti bunların gelmesinden haberdâr oldukları anda Süleyman
Hân'ın yanından dağıldılar. Yalnız kalan Süleyman Hân Diyârbekir'e gitdi. Çoban Oğulları
Şeyh Hasan'ın bırakdığı bilâdı istîlâ etdiler. Sonra Melik Eşref Hân ile amcalarının araları
bozuldu. Kanlı muhârebelerden sonra Melik Eşref Hân amcalarına galebe etdi. Onları kesip
Tebrîz'de i'lân-ı istiklâl eyledi. Buna "Eşek Eşref" denirdi.
Sultân Eretna Hân, Çobânîler arasına bu fitneyi koydukdan sonra kemâl-i huzûr ve
emniyetle Anadolu'da istiklâline engel gördüğü ümerâyı cebren kendisine inkıyâd etdirdi.
Nüfûzu Karahisâr-ı Şarkî, Canik, Erzincân vilâyetlerine de cârî oldu. Tokat emîri
Mühezzebeddîn Ulu Bey'i kaldırdı. Tokat'ı Amasya emîri Zeyneddîn Tuli Bey'in uhdesine
verdi.
Zeyneddîn Tuli Bey, nüfûz ve iktidâr-ı askerî i'tibâriyle eniştesi Sultân Eretna Hân
derecesinde bir emîr-i mu'azzamdı. Kendisi Amasya'da ikâmet edib Tokat'a kendi tarafından
mahdûmu Tâceddîn İbrâhim Bey'i emîr nasb ve irsâl etmişdi. Kendisine "Tuli Sultân" ve "Tuli
Hân" denirdi. Bununla beraber Sultân Eretna Hân'a inkıyâd ederdi.

478 İzzet Melik Hâtun, Hacı Ya'kûb Şâh'ın kerîmesi olduğu zann olunur.
479 Bu zâtın Horasân muhâcirlerinden olduğu evlâdı tarafından kayd edilmişdir. Meşhûr lugat sâhibi Lütfullâh
ibni Ebî Yûsuf el-Halîmî bunun neslindendir.
480 Sivas'da vakfı olan Emîr Ahi Ahmed'in 733 târîhli vakfiyesi bâlâsında "Ahmed bin Yûsuf bin Ahmed
el-Muhâcirî el-kâdî bi-memâliki'r-Rûm ve asâkiruhâ" imzâsı bu zâtındır. 745 senesinde imzâ etdiği
muharrerdir.
704
406