Page 525 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 3

Osmanlı kânûn-ı idâresinin Türklüğe müdhiş darbeler indiren birkaç mâddesi aleyhinde
bütün Anadolu'da kaldırılan ihtilâl bayrağı, Amasya târîhinde altı yıllık bir fetret doğurmuşdu.
Bu fetret, ikinci devrenin müntehâsıyla üçüncü devrenin mübtedâsı arasına girmiş bir fâsıla-i
târîhiyyedir.

Târîhî Fetret
Amasya târîhinin ikinci devresiyle üçüncü devresi arasında hâsıl olan bir tezebzüb-i
idâre demekdir. Amasya sancağında altı yıl devâm eden bu tezebzüb zamânında Amasya'nın
idâresine ba'zen Osmanlı devleti ba'zen de erbâb-ı ihtilâl hâkim olmuşlardır.
Şâyân-ı dikkatdir ki zamân-ı fetretde erbâb-ı ihtilâlden ba'zılarının i'lân-ı istiklâl ederek
nâmlarına sikke darb etdirdikleri ele geçen fermânlarda, [356] ahkâm defterlerinde mezkûr
olduğu hâlde erbâb-ı ihtilâlin kendi nâmlarına hutbe okutdukları meskûtdur. Fetret zamânında
Amasya'yı idâre eden beyler şunlardır:

Deli Zülfikâr Bey
Amasya'nın Ziyâre Mahallesi ahâlîsinden "Baloğlu" demekle meşhûr sipâhî Mehmed
Ağa bin Behlûl'ün oğludur. Amasyalı Budak Beyzâde Hüseyin Paşa'nın kethüdâsı ve Amasya
mütesellimi olmuşdu. Hüseyin Paşa'nın felâketinde menkûb olmakla erbâb-ı ihtilâle karışdı.
1011 senesi recebinin beşinde ihtilâlciler tarafından Amasya beyi oldu.
Deli Zülfikâr Bey, gâyet milliyet-perver, fa''âl, cesûr, munsif adamdı. Ma'iyyetinde
bulunan erbâb-ı ihtilâlin başbuğları şunlardı: Zu'amâdan Tâhir Bey, Sipâhîlerden Budakoğlu
Alî Ağa, Çeribaşıoğlu Sarhoş Mehmed Ağa, Dündaroğlu Mustafa Ağa, Şeytânoğlu İbrâhim
Ağa, Yardımoğlu Sefer Ağa.
Tâhir Bey, "Geldiklanlı" demekle meşhûr bir alay beyi idi. Budakoğlu Alî Ağa, Hüseyin
Paşa'nın birâderi olup Zülfikâr Bey'in kethüdâsı ve mütesellimi olmuşdu. Yüz on üçüncü
silahdâr bölüğünde mukayyed olup 1011 senesi recebinin on üçünde Gümüş kasabasında kâ'in
Hacı Halîl Paşa Medresesi evkâfına mütevellî oldu. 605 Buna "Aliç Bey" denmişdi. [357]
Yardımoğlu Sefer Ağa, "Sefer Şâh" demekle meşhûr olan sipâhîdir. Çeribaşıoğlu
Mehmed Ağa, üçüncü silahdâr bölüğünde mukayyed olup 1011 senesi recebinin on ikisinde
Amasya'da Bâyezîd Paşa evkâfına mütevellî olmuşdu. Aşağılarda "Sarhoş Mehmed Paşa"
denilen beylerbeyi budur.
Bunlara karşı Amasya'yı müdâfa'a edenler, kaleye kapanıp dayanmışlardı. Kazâların
a'yânları içinde erbâb-ı ihtilâle karşı Osmanlı devletini iltizâm ve kazâlarını müdâfa'a edenler
çokdu. Bunlardan Lâdik voyvodası kâ'im-makâmı Yenioğlu Tayyâr Mustafa Ağa bin Hüseyin
Ağa pek meşhûr idi.
Köprü voyvodası Durak Ağa da pek meşhûr idi. Köprü a'yânından Müftüoğulları
Ahmed, Mehmed Ağalar'la Sinânoğlu Mustafa Bey bin Alî Bey, Mü'ezzinoğlu Hasan Ağa,
kezâlik Mustafa Bey'in dâmâdı Arnavut Hüseyin Ağa ve birâderi Hasan Ağa, Durak Ağa'ya
mu'în olmuşlardı. Köprü'ye musallat olan Türkmen Sarı Şa'bân Ağa'ya karşı Köprü'yü müdâfa'a
ediyorlardı.
Merzifon voyvodası Hasımoğlu Yahyâ Ağa bin Ömer Çelebi ve "Çayırköylü" demekle
meşhûr Ahmed Ağa, Havza voyvodası Hasan Ağa ve Gümüş voyvodası Ebû Bekir Ağa erbâb-
ı ihtilâle karşı vatanlarını müdâfa'a ediyorlardı. Fakat gerek müdâfa'a edenler ve gerek musallat
olanlar Türklüğe bir mevki' vermek da'vâsında beraberdiler. Müdâfa'a edenler erbâb-ı ihtilâle
karışan eşirrânın nehb ü gâretlerinden vatanlarını kurtarmağa çalışanlardı. [358]
Köprü sipâhîlerinden Arnavut Hüseyin Ağa 606 ibtidâ Durak Ağa tarafdârı olduğu hâlde
sonradan erbâb-ı ihtilâle uyup Deli Zülfikâr Bey'in ma'iyyetinde Türklük da'vâsına iştirâk

605 Kuyûd idâresinde ve zîr-i muhâsebe-i atîk defterinde böyle mukayyeddir.
606 Sadr-ı esbak Köprülü Mehmed Paşa'nın pederi olduğu kayden müsbetdir.
822
524