Page 83 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 1

"Karakaya" da "Çakallar" gibi letâfet-i hevâyı, nezâret-i dilrübâyı hâ'izdir. Benefşesi,
çiğdemi, suyu mebzûl; kirazı makbûldür. Buranın manzarası Çakallar’ın düz yerlerine fâ'ik, her
bâğı behcet ve nezâhet i'tibâriyle cennet demeğe lâyıkdır. "Kaya Paşa" ve "Üçler Suyu" bu
bâğları ziyâret etdikden sonra Amasya hânelerini sîrâb eder.

Eyler iki menba' buranın zevkini ikmâl
Gûyâ ki biri âb-ı zülâl ü biri selsâl
Bir menba'ı yapmış Kaya Paşa gibi mifzâl
Diğer Acem Ağa gibi mi'mâr-ı Amasya

Bu cebelden cereyân eden suların meşhûru üç menba'dır ki sâhiblerinin nâmıyla meşhûr
ve hıffet ve halâvetce birbirinden mütefâvitdir. Bunlara "Kaya Paşa Suyu, Üçler Suyu, Acem
Ali Suyu" denir. Şu üç suyun menba'ı "Çakallar" semtindedir. Bir de "Çırçır Suyu" olup bunun
menba'ı "Karakaya" semtindedir. Amasya'da en ziyâde iştihâr eden su, "Kaya Paşa ve Acem
Ali Suları"dır. "Üçler Suyu", "Acem Ali Suyu"na mülhak ve "Çırçır" dahi mikdârı ve nef'i [28]
azdır. Bunlardan mâ-adâ pek çok menâbi'-i mahsûsa var ise de menâfi'-i umûmiyyeyi en çok
şu iki menba' te'mîn eder. Diğer menâbi'in bunlar kadar şöhreti, umûma menfa'ati yokdur.
"Kaya Paşa Suyu", "Çakallar"ın üç kilometre kadar ilerisinde vâki' "Ermiş Köyü"
yaylasından nebe'ân ederek "Çakallar"a cereyân eder. Bu su kadîmen cârî olup, Amasya
ümerâsından "Torumtay Paşazâde Kaya Paşa" 805'de menba'ını tathîr ve mecârîsini ta'mîr
eylediği münâsebetle "Kaya Paşa Suyu" denmişdir. Bundan evvel bu suya "Torumtay Suyu"
denir idi. Emîr-i müşârün-ileyh "Torumtay"dan bi-tarîki'l-verâse hafîdi "Kaya Paşa"ya intikâl
ederek eski nâmını muhâfaza etmekde idi.
"Kaya Paşa", Amasya'da hamâmını, mektebini binâ edib on beş mevki'de çeşmeler i'mâr
ederek suyu 805'de vakf ve bu çeşmelere ve sâ'ir pek çok hânelere isâle ve îsâr ve evkâfını
ta'yîn, menâfi'-i umûmiyyeyi bu sûretle te'mîn eylediğinden "Kaya Paşa Suyu" denmişdir. Bu
vakıf, suyun akdığı her hâneden senevî on beş dirhem-i Osmânî ya'nî râyic-i hâzır üzere otuz
üç kuruş kadar bir meblağ ahz u cem' ve evlâdından bir mütevellî ma'rifetiyle su yolu ve
menba'ı tathîr ve su yolcusu vazîfesi i'tâ olundukdan sonra fazla-i vakfı "Kazancı
Mahallesi"nde vâki' mektebine sarf olunması meşrûtdur.
Bu mekteb civârında kâ'in hamâmı vâridâtı kâmilen mektebe [29] meşrût olup, "Kaya
Paşa" evlâdı zamânında gerek hamâmı, gerek mektebi ma'mûr iken tevliyet, paşa-yı
müşârün-ileyhin zevi'l-erhâmından "Rahtuvân Mehmed Paşa" evlâdına intikâl eyledikde
hamâm ve mekteb mahv u nâbûd olmuş, yalnız vakıf suyun vâridât-ı seneviyyesi cibâyet
olunmakda bulunmuşdur.
"Acem Ali Suyu", "Çakallar"ın şarkında kâ'in "Zencîrli Kaya" civârında meşhûr derenin
üstünde "Söngütlü Kaya" demekle meşhûr kayanın altından nebe'ân ederek bu da "Çakallar"a
cereyân eder. Bu su da kadîmen cârî olup Amasya hâcegânından ya'nî tüccârından Nîşâburlu
"Hoca el-Hâc Acem Ali Ağa" 873'de mecrâsını inşâ ve Amasya'da on üç mevki'de çeşmeler
ihyâ ederek vakf ve pek çok hânelere isâle etdiği münâsebetle "Acem Ali Suyu" denmişdir.
Bu su, mukaddemen "Üçler"in tasarrufunda olup, mu'ahharan "el-Hâc Mahmûd
Çelebi"den "Acem Ali Ağa"ya şirâ'en intikâl etmiş ve bu da "Acem Ali Mahallesi"nde binâ
eylediği mektebine ve menâfi'-i âmmeye vakf eylemişdir. Kendi mahallesiyle beraber diğer
civâr mahallâta cârî olan "Üçler Suyu"na "Acem Ali Suyu" denmiş ise de "Üçler Mahallesi"ne
akan su, eski nâmını muhâfaza edebilmişdir. Halbuki bu "Üçler Suyu" da "Acem Ali Ağa"nın
vakfıdır. Bu mektebin târîhçesi mahallesi bahsinde ve "Üçler"in kimler olduğu da "Üçler
Mahallesi" bahsinde zikr olunur inşâallâh. [30]
Bu vakıf suya "Acem Alizâde Bâlî Bey" ve ba'dehû bunun evlâdı mütevellî oldukları
zamân, mûmâ-ileyhin mektebi ve sâ'ir hayrâtı hüsn-i idâre edilmiş iken ba'dehû zevi'l-erhâm

70
82