Page 104 - 6-8

Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi 6-8. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Ebû Sa’îd Ahmed Dede Efendi-Hacı Dede
Amasya Mevlevî-hânesi dervişânından Mehmed’in mahdûmudur. Mevlevî-hâne şeyhi
Hasan Kutsî Dede Efendi hizmetinde perver-şiyâb-i kemâl olup zâkirbaşı oldu. 1095 senesinde
Şeyh Cu’î Mevlevî-hânesi şeyhi ve mesnevî-hânı ve bir yıl sonra ilâveten Amasya Mevlevî-
hânesi şeyhi ve mesnevî-hânı oldu.
1099’da Amasya Mevlevî-hânesi meşîhatı uhdesinden ref’ edilip eş-Şeyh Alâeddîn
Dede Efendi’ye verildi. Şeyh Cu’î Mevlevî-hânesi şeyhi olduğu hâlde 1114 senesi evâ’ilinde
vefât etdi. Amasya Mevlevî-hânesinde Mesnevî okutur, âlim Arab ve Acem edebiyâtına vâkıf,
mü’eddeb, vakûr, müteşerri’ bir zât idi.
Eş-Şeyh Hasan Kutsî Dede kendisine “Ebû Sa’îd” künyesini verdi. Mahdûmu Sa’îd
İbrâhim Dede Efendi de Amasya Mevlevî-hânesi şeyhi [314] oldu. Bunun mahdûmları
Lütfullah, Ahmed Gavsî, Mehmed Efendilerdir. Bunlara “Hacıoğulları”, “Hacı Dedezâdeler”
dendi. Lütfullah Efendi, kudâtdandır.
Amasya Mevlevî-hânesi şeyhi el-Hâc Gavsî Ahmed Dede Efendi 1190’da vefât edib
mahdûmları es-Seyyid Feyzullah, Abdullah, Mehmed Kâmî Efendilerdir. Hacı Mehmed
Dedezâde eş-Şeyh Hüseyin Hüsnî Dede de mevlevî-hâne şeyhi oldu. Bunun mahdûmları es-
Seyyid Mehmed, Hasan, Ali Rıza Efendiler olup Mehmed Kâmî Dedezâde es-Seyyid Sâbit
Mehmed Dede Efendi de şeyh oldu. Es-Seyyid Mehmed Sıdkı Dede Efendi, birâderi es-Seyyid
Ali Rızâ Dede Efendi’den sonra şeyh oldu. Bunun mahdûmu es-Seyyid eş-Şeyh Ahmed
Dedezâde es-Seyyid eş-Şeyh Cemâleddîn Dede Efendi ber-hayâtdır.

Ebû Tâlib Ali Çelebi-es-Seyyid Celâleddîn Hüseynî
Horasanlıdır. Es-Seyyid Cemâleddîn Ahmed bin Utbe Umdetü’t-Tâlib fi Neseb-i Âl-i
Ebî Tâlib adlı eserinde peder ve sülâle-i tâhiresini şöyle beyân ve sevk ediyor: “Mûmâ ileyh es-
Seyyid Ebu Tâlib Ali el-Horasânî, es-Seyyid Azizeddîn Yahyâ bin Ebil-fazl Mehmed bin [315]
Fahreddîn Ali el-Murteza bin Muhammed el-Mutahhar zil-fahr bin Zekiyyeddîn Ebil Hasan Ali
bin Ebilfazl Muhammed bin Ebihaşim Ali bin Muhammed bin Hamza bin Ahmed er-Dâc bin
Muhammed bin İsmâil bin Muhammed el-Erkat bin Abdullah el-Bâhir bin Zeynel Abidin Ali
bin Hüseyin eş-Şehîd bin emîri’l-mü’minin Ali bin Ebî Tâlib mahdûmudur.”
Evâ’il-i hâlinde Sivas’a gelip oranın emîr ü hâkimi olan Kadı Burhâneddîn Ahmed
Kayseri’den hürmet ve ri’âyet gördü. Sivas’ın Yıldırım Sultân Bâyezîd Hân eline geçdiği
esnâda şehzâdesi Sultân Süleyman’ın da ri’âyetini gördü. Fakat Türkistan hükümdârı olan
Topal Timur Hân’ın Sivas’ı vurduğu esnâda 803’de Sivas’dan kaçıp Amasya’ya ilticâ etdi.
Amasya hükümdârı Çelebi Sultân Mehmed Hân’ın da mazhar-ı iltifât ve ikrâmı olup 823 senesi
hilâlinde Amasya’da vefât etdi. Sâdâd-ı Hüseyniyyeden âlim, müteşerri’, pek muhterem bir zât
idi. Bunlara “Âl-i Mutahhar” denirdi. Mahdûmu es-Seyyid Mutahhar Çelebi Amasya’nın
a’yân-ı sâdâtındandır. İlk Amasya nakîbü’l-eşrâfı budur.

Ebû Tâlib Çelebi-Acem Hoca
[316] Tebrîzlidir. Şehzâde Sultân Ahmed bin Sultân Bâyezîd Hân-ı Sânî’nin Amasya
vâliliği zamanında İrân’dan gelip Amasya’da iştihâr ve teayyün etdi. Üçlerin başı olan Mîr
Gıyâseddîn Şirâzî sâyesinde şehzâdeye fevkalâde hulûl ederek matbah emîni oldu.
Şâh İsmâil Safevî tarafından âdetâ Amasya’da yerleştirilmiş bir câsûs gibi hareket
ederek Sünnîleri, hâssaten ulemâyı kendisinden tenfîr etmiş olduğundan Şehzâde Sultân
Ahmed’in 918 senesinde katl ve ihnâkı esnâsında zehresi çâk olarak vefât etdi. Müteneffizân-ı
asrdan bir adamdı. Münîrî Efendi Mecmu’âsında beşûş, latîfe-gû, gâyet mizâc-gîr olduğu
yazılıdır. Mahdûmları Ali, Hasan Çelebilere “Acemoğulları” dendi.

99
103