Page 547 - 6-8

Amasya Tarihi Cilt: 8
Amasya Tarihi 6-8. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Ba’dehû Mısır harbine gidip 894’de Çorumlu sancâğı beyi ve 897’de Amasya’da Evkâf-
ı Sultâniyye mütevellîsi ve ba’dehû Sivas sancâğı beyi olup 904’de Karamanoğlu Mustafa
Bey’in İçil taraflarına mürûrunu men’ edemediğinden dolayı azl ü nekbet gördü.
907’de Sultân Bâyezîd’in afvına mazhar olup Amasya vâlîsi Şehzâde Sultân Ahmed’in
ma’iyyet-i ümerâsından oldu. Şehzâde-i müşârün-ileyhe kendisini sevdirip havâss-ı
nüdemâsından olmuştu. 917’de Eşkiyâ-ı Şî’a harbinde şehîden vefât etdi. Kibâr-ı ümerâdan idi.
Mahdûmu Hasan Bey’dir. Bu da vaktinde âfetlerden idi.

Çeşmî Mehmed Çelebi
Amasyalıdır. Hâce Acem Alî Ağa’nın yaptırdığı çeşmelerinin nâzırı olan Alî Çelebi’nin
mahdûmudur. Acem fuzalâsından Hüseyniye müderrisi Ebu’l-Hayr Efendi’den tahsîl-i ma’ârif
edib Amasya vâlîsi Şehzâde Sultân Ahmed’in dîvânı ketebesinden [223]oldu.
Amasya şu’arâsından Mihrî, Figânî, Şermî, Şehrî, Münîrî Çelebiler ile musâhabât-ı
edebiyyede bulunarak iştihâr edib şehzâdenin teveccühâtını kazandı. 918’de şehzâdenin
i’dâmıyla dernekleri bozulup kitâbetle ta’ayyüş ederek 927 sâlinden sonra vefât etdi. Şâ’ir, edîb,
kâtib idi.

Çeşmî Hüseyin Efendi-Hacı Paşazâde
Amasya eşrâfından Mehmed Bey bin Abdülkerîm Bey bin Hasan Bey bin Hacı
Abdulkerîm Paşa’nın mahdûmudur. Amasya’da câmii ve dârü’l-hadîsi olan Beylerbeyi
Abdullah Paşa’nın evlâdından olup pederi Abdullah Paşa’nın vakfına mütevellî bir mîrlivâ idi.
Pederi Mehmed Bey’in Tophâne kurbunda Cihângir Mahallesi’nde ikâmeti esnâsında
Köprülüzâde Fâzıl Ahmed Paşa’nın himmeti sâyesinde Enderûn-ı hümâyûna girdi. Gözleri pek
güzel olduğu münâsebetle Enderûn ağalarının arasında “Çeşmî” diye bir lâkab kazandı. Sonra
bu lakâbla iştihâr etdi. [224]
Enderûnda iyi bir terbiye gördü. Tedrîcen terakkî ederek rikâb-ı hümâyûn ağalarına
iltihâk ederek Sultân Ahmed Han-ı Sâlis’in cülûsunda dülbend ağası, sır kâtibi, ba’dehû
çukadâr-ı şehriyârî oldu. Sır kitâbetinde hayli müddet kaldı.
1132’de Cihângir’de bir câmi-i şerîf ve yanında bir mekteb yaptırdı. Emlâkini bu
hayrâtının mesâlihine vakf etdi. Bu câmiye “Sormagir” dendi. 1135 senesi recebinde sûrre-i
hümâyûn emîni olduğu hâlde Hicâz’a gidip ba’de’l-hâcc avdeti esnâsında dâr-ı na’îme irtihâl
etdi. Hâfız Osmân Efendi’nin şâkirdi bir hattât-ı mâhir idi.
Bir kerîmesi Fâtıma Hânım olup dâmâdı Amasyalı Fazlızâde Mustafa Ağa bin Fazlullâh
Efendi’dir. Vakfına kerîmesi mütevellîye olup vefâtında mahdûmu el-Hâc Mehmed Tâhir Efendi
ve bunun vefâtında mahdûmu İsmâ’îl Efendi mütevellî oldu. 1230’da İsmâ’îl Efendi’nin vefâtında
Mehmed Ârif Efendi bin Mustafa Efendi bin el-Hâc Mehmed Tâhir Efendi mütevellî oldu.
Müstakîmzâde Süleyman Sa’deddîn Efendi “Tuhfetü’l-Hattâtîn” adlı eserinde diyor ki:
“Hüseyin Çeşmî enderûn-ı [225]hümâyûn’da sır kitâbeti hizmetine dek behre-yâb olup ba’dehû
taşra çırağ oldukta Top-hâne’nin Fındıklı’ya müşerref mahalde rü’yâda irâ’et olunduğu üzere
Sormagir nâm çarşûda bir câmi-i şerîf binâ edib (şeref-i istikmâl 1132) târîhinde itmâm ve ol
etrâfı imâr edib ve müstakillen su dahi getirtip ol pîr-i nûrânî surre emânetiyle azm-i beyt-i
Rahmânî eyledi.
Avdetinde esnâ-yı tarîkde bekâya kâdim olmuştur. Hâfız Osmân Efendi’den hüsn-i hatta
me’zûn olmağla kendi câmiinde devr-hânlara vakf eylediği mushaf-ı şerîf kendi hatt-ı latîfidir.
Hüsn-i dîdesi kemâlde olmağla enderûn-ı hümâyûnda “Çeşmî” lakâbıyla telkîb olunmuştur.”

Çalabvirdi Bey-Nevgir
Amasya ve Sivas hükümdârı Kürtoğlu Hacı Kutlu Şâh’ın kölesidir. Müşârün-ileyhin
zamân-ı hükûmetinde hazînedâr-ı hâssı olup irtihâlinde mahdûmu Hacı Şâdgeldi Paşa devrinde
ümerâdan olduğu hâlde 783 harbinde vefât etdi. Esdikâ-yı ümerâdan idi. Mahdûmu Mîrlivâ
Menteşe Bey ve bunun mahdûmu Turgud Bey’dir. [226]

541
546