Page 602 - 6-8

Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi 6-8. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Bu esnâda Sultân İbrâhim’in hal’iyle Sultân Mehmed Han-ı Râbi’ taht-ı Osmânîye cülûs
etdikte Yeniçeri ağalarından Üçlerin saltanatı her tarafı tedhîş etmeye başladı. Üçlerin harîsâne
harekâtından dolayı 1060’da Türkmen ağalığından yine azl edilip Köprü’ye çekildi.
Köprü’de yaptırdığı gâyet muhteşem konağında ikâmet eylediği esnâda ağaların saltanatı
hitâma erdiğinden 1061’de dördüncü defa Türkmen ağası oldu. Bu esnâda Köprülü Mehmed
Paşa da ma’zûlen Köprü’ye gelip müşârün-ileyhe ba’zı mu’âvenetleri dokundu.
1063’de sadr-ı a’zam Dervîş Paşa’nın sadâreti esnâsında mezâliminden dolayı azl edilip
Köprü’ye avdet etdi. 1064 senesi zilhiccesinde Haleb vâlîsi İbşir Paşa sadr-ı a’zam oldukta
Köprülü Mehmed Paşa ile beraber Paşa’yı istikbâle [410] koştu.
İbşir Paşa bunları yanına alıp İstanbul’a götürdü. Köprülü Mehmed Paşa’ya Trablusşâm
Beylerbeyiliğini ve sâhib-i tercemeye de büyük va’adlerle Türkmen ağalığını verdi. Ancak
1065 senesi recebinde İbşir Paşa’nın maktûlen vefât etmesi üzerine her ikisi de düçâr-ı azl oldu.
Bu esnâda Abaza Hasan, şedidü’ş-şekîme ve dâ’iresi düzgün olmakla beraber İbşir
Paşa’nın etbâ’ı da kendi dâ’iresine ilticâ eylediğinden kuvveti tezâ’uf ederek sadr-ı a’zam
olanları tehdît edecek bir hâlde Üsküdar’a çekildi. Köprülü Mehmed Paşa da dâ’iresini tahfîf
ederek bir mahallede oturdu.
1066 senesi recebinde sadr-ı a’zam olan Canikli Boynueğri Mehmed Paşa kendisinin
kuvvetinden istifâde etmek üzere şa’bânında vezâretle Diyârbekir vâlîliğine ta’yîn etdi.
Binâ’en-aleyh Üsküdâr’dan kalkıp Diyarbekir’e gitdi.
Fakat sene-i mezbûrenin zilka’desi evâhirinde kendisinden aşağı gördüğü Köprülü
Mehmed Paşa’nın sadr-ı a’zam olması [411] kibr u gurûruna dokundu. Çünkü Köprülü
Mehmed Paşa’yı kalben sevmez, onu âciz, geçimsiz görür, aczinden dolayı ona zâhirî
muhabbet, mu’âvenet ederdi.
Köprülü Mehmed Paşa’nın hasm-ı cânı olan Köprülü Hamâmcı Mehmed Paşa ile beraber
olmuş, bunun mahdûmu olan Mahmûd Bey’i kendisine dâmâd edib kethüdâ nasb etmişdi.
Köprülü Mehmed Paşa, kendisine yaptığı mu’âvenetlerden dolayı istihdâm etmek istedi.
1067 senesi rebîülevvelinde Haleb vâlîsi olup Köprülü Mehmed Paşa’nın hasmı olan
Mısır vâlîsi Kara Mustafa Paşa’yı Mısır’dan ihrâc ve i’dâm etmeye me’mûr oldu. Bu da Paşayı
sâbıka-i hukûka binâ’en sadr-ı a’zamın emr ve sû’i-kastından haberdâr ederek Paşa’nın firâr u
ihtifâsına bâ’is olduğu sadr-ı müşârün-ileyhi fenâ gücendirdi.
1068 senesi muharreminde Bağdâd üzerine me’mûr olup Musûl’a hareketi tâ’cîl edildiği
hâlde ehemmiyet vermeyip Haleb’te kaldı. Çünkü sadr-ı müşârün-ileyhin Çanakkale harbinde
muzafferiyeti ve hasmı olan Kara Hasanzâde Hüseyin Ağa’nın vefâtı, mevki’ini fevka’l-âde
[412] tahkîm eylediğinden kendisini i’dâm etdireceği korkusuyla bir fırka-i muhâlife teşkîline
çalışıyordu.
1069’da Köprülü Mehmed Paşa’nın hareket etdiği Macaristân harbine me’mûren bütün
kuvvetiyle ordu-yı hümâyûna iltihâk etmesi emr ve tâ’cîl ve müte’âddid fermân-ı âlî ile te’kîd
edildiği hâlde bir türlü cesâret edemiyor, orduya iltihâk etdiği gün derhâl kendisinin i’dâm
edileceğini yakînen biliyordu.
Bundan dolayı başına topladığı bir takım vüzerâ, ümerâ, züamâ, sipâhîyân ma’zûllerini
ve bunların ve kendisinin etbâ’ıyla beraber Haleb’ten Bursa üzerine hareket ve i’lân-ı isyân ve
şekâvet ederek sadr-ı müşârün-ileyhin azlini ve Şâm vâlîsi olan Tayyâr Paşazâde Ahmed
Paşa’nın sadâretini taleb etdi. Haleb vilâyetini de dâmâdı ve kethüdâsı olan Hamâmcı Paşazâde
Mahmûd Bey’in idâresine bıraktı.
Köprülü Mehmed Paşa bu kıyâmı haber aldığı anda Macaristân harbini te’hîre mecbûren
avdet ve sâbık Bağdâd vâlîsi Zileli Murtaza Paşa’yı Haleb vâlîsi nasb ederek lâzım gelen
ta’lîmâtı verip âcilen gönderdi. Kendisi de Bursa [413] üzerine hareket etdi.
Murtaza Paşa gâyet müdebbirâne hareket ederek fırka-i muhâlife ordusu başkumândânı
Abaza Hasan Paşa’yı ve yanındaki vüzerâ ve ümerâyı letâ’ifü’l-hiyel sâyesinde iknâ ve tatmîn

596
601