Page 437 - 6-8
P. 437
Amasya Tarihi Cilt: 11
Amasya Tarihi 9-12. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR Amasya Tarihi 9-12. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Sâlih Paşa-Onuncu Sâlih Efendi-Çankırılı
“Yeniçeri Orta Defteri”nde görüldüğü üzere Amasya serdârı İstanbulluoğlu Mehmed Çankırı halkından Mehmed’in oğludur. Gençliğinde Amasya’ya gelip ulemâdan ve
Ağa’nın oğludur. Amasya yeniçerilerinden olup çavuş, bayraktâr ve iki defa Amasya serdârı hâssaten Şirvânî Hacı Mustafa Efendi’den tahsîl-i ulûm ederek ders-i âm ve Aşağı Pîrler diye
oldu. Rusya harbinde yararlığı görülüp Turnacıbaşı pâyesi kazandı. meşhûr olan Abdurrahman Çelebi vakfına mütevvellî oldu. 1318’de vefât eden müftü
1211 vak’asında hizmeti görülüp İstanbul’a gitdi. Defterdâr Amasyalızâde Hacı İbrâhim Semercizâde Muvakkit Mehmed Efendi’nin yerine müftü olmak üzere İstanbul’da dâmâdı
Efendi’nin himmetiyle Ocağa yerleşti. Amasyalı Mehmed Tâhir Efendi çalışırken vefât etdi. Ulemâdan idi. Evlâdı vardır.
Ba’dehû tedrîcen terakkî ederek kethüdâyeri, 1223 cumadelâhirinde İkinci Sultân
Mahmûd’un cülûsunu müteâkib muhzır ağası, ba’dehû sırasıyla seksuncu-başı, zağarcıbaşı, Sâlih Mehmed Efendi-Kıymacızâde Hacı
1225 şa’bânının ğurresinde kul kethüdâsı, yirmi beş gün sonra Yeniçeri Ağası oldu. Amasya ulemâsından ve Payaslı Hacı Mehmed Efendi telâmizesinden [263] Kıymacızâde
1226 şâbânında azledilip Kadıköy’ünde mukîm iken 1228 zilhiccesinde Amasya’ya Hacı Hasan Efendi bin Mehmed’in mahdûmudur. Canikli Hacı Mehmed Efendi’den vesâir
i’zâm edildi. 1232’de Yeniçeri-Talebe vak’asında hizmeti geçtiğinden afv ve ıtlâk edilip ulemâdan ikmâl-i tahsîl edib ders-i âm oldu. Pederinin irtihâlinde Feyziye Medresesi müderrisi
İstanbul’a gitdi. 1233’de kapıcıbaşı, 1234’de mîr-i mîrânlıkla Eşkişehir sancağı mutasarrıfı ve ve mahkeme a’zâsı olup, 1261’de vefât etdi. Âlim, kâmil, servet ve nüfûza mâlik, hânesi açık
Boğdan muhâfızı oldu. [260] idi. Receb Mahallesi erkânındandır.
İhtilâlci Rûmların ahz ve tenkîlinde gayret ve hamiyyeti takdîr edilerek 1236
cumâdelûlasında uhdesine rütbe-i vezâret ihsân buyuruldu. 1237 cumâdelûlasında Boğdan’da vefât Sâni’î Mehmed Efendi-Sun’ullahzâde
etdi. Mukdim, müdebbir, yiğit bir kumândân idi. Amasya’da Şeyh Mehmed Ağa Dârülkurrâ’sı şeyhi Hâfız Sun’ullah Efendi’nin oğludur.
Müfessir Hızır, Uzun Müderris Mehmed Efendilerden ikmâl-i tahsîl edib ders-i âm ve
Es-Seyyid Sâlih Ağa-Zanalızâde müteaddid medreselerde müderris oldu.
Amasya Nakîbü’l-eşrâf kâim makâmı es-Seyyid Veliyüddîn Ağa’nın mahdûmudur. Ancak ilm-i nücûmda mahâreti, ulûm-ı edebiyyede ihtisâsı olduğundan Sultân Bâyezîd
Ricâlden Yûsuf Âgâh Efendi’nin dâiresinde ta’lîm ve terbiye görüp hazinedârı oldu. Burada Câmii muvakkiti olarak iştihâr etdi. “Makâmât-ı Harîri” okutur, hey’et ve nücûma dâir kitâpları
Enderûna girip seferli oda kethüdâsı ve 1238’de mîrâhûr-i sânî oldu. “Eshâm Defteri”nde tetkîk ederdi. Saatçı Mehmed Çelebi ehibbâsından idi. 1107’de vefât etdi. Âlim, şâir, nâdire-
1241’de mîrâhûr-ı şehriyârî görüldü. Sonrası anlaşılamadı. dân ulûm-i garîbe’ye vâkıf, târih ve muhâzarâta âşinâ idi. Amasya’da ilm-i hey’et üstâdı
tanınırdı.
Es-Seyyid Sâlih Efendi-Kılavuzzâde
Gümüşlüdür. Orada Halil Paşa müderrisi es-Seyyid Ali Efendi bin es-Seyyid eş-Şeyh Sâbâyî Ahmed Çelebi-Yakası Yellizâde
Osmân Efendi’nin oğludur. Amasya’da Canikli Hacı Mehmed Efendi’den ikmâl-i tahsîl edib Sadr-ı esbak Nasûh Paşa Ağalarından ve dergâh-ı âlî kapıcı [264] başılarından “Yakası
ders-i âm ve pederinin vefâtında Halil Paşa müderrisi oldu. 1271’de vefât etdi. Oğulları, Ali Yelli” demekle meşhûr Amasyalı Ali Ağa’nın oğludur. İlim ve edeb, hat ve kitâbet öğrendi.
Rıza, Mehmed, Mustafa, Necib Efendilerdir. Ulemâdan idi. [261] İbtidâ sipâhi olup muhârebâta iştirâk etdi. Sonra Amasya sancağı cizyedârı, Sivas eyâleti cizye
kâtibi, Tokat voyvadası ve Amasya beytü’l-mâl emîni olup 1068 sâline doğru vefât etdi. Buna
Sâlih Ağa-Topçuzâde Sabâyî Ahmed Ağa denirdi. Oğulları Ali, Mustafa ağalara “Kafası Tellioğulları” da dendi.
Amasya’da Aşağı-Pazar’da “Eğri Câmii” demekle meşhûr Câmiin bânisi Topcuoğlu Kalem şâirleriyle yarışırdı. Saz şâiri, nekre-gû, hoş sohbet idi. Kurşunlu Mahallesi eşrâfındandı.
Serdâr Hacı Abdurrahman Ağa bin Mustafa Ağa’nın birâderzâdesi Alemdâr Mehmed Ağa’nın
oğludur. Yeniçeri iken 1241 zilka’desinde ocağın ilgâsı ve yeniçeri kodamanlarının i’dâmı Suphi Mehmed Çelebi-Hekîmzâde
esnâsında Mısır’a firâr etdi. Amasya Dârüşşifâsı hekîmi İsa Çelebi bin Lutfullah Çelebi bin Şerefeddîn İsa bin
Orada bir müddet kalıp 1245’de afv-ı umûmî i’lânından sonra geldi. Yüzbaşızâde Alâeddîn Ali Çelebi bin hekîm-i meşhûr Hacı İlyâs Çelebi bin Şa’bân Sâbûnî mahdûmudur.
Mustafa Bey’in kızını alıp evlendi. Ba’dehû meclis idâre a’zâsı, bir kaç kazâ müdürü olup Tahsîl-i ilm ü edeb ederek müderris ve kadı oldu. Ecdâdı gibi ilm-i tıbda intisâbı var idi. 971’de
1281’de vefât etdi. Meşâhîr-i a’yândan, hânedân idi. Mahdûmları, Münîb, Halil beylerden vefât etdi. Âlim, edîb, şâir idi.
ahfâdı çokdur.
Sabrî Mehmed Efendi-Sarı Ahmedzâde
Sâlih Ağa-Serçezâde Hacı Amasya eşrâfından el-Hâc Abdulbâki Efendi’nin oğludur. [265] Amasya ve İstanbul
Enderûn sarayında helvacıbaşı iken 1099’da Amasya’ya gönderilen Amasyalı Serçe ulemâsından okudu. Amasya’ya gelip ders-i âm ve müderris-i be-nâm oldu. 1121’de pederinin
İbrâhim Ağa ahfâdından ve yeniçerilerden Serçeoğlu Ali Ağa’nın oğludur. Bu da yeniçeri- irtihâlinden sonra İstanbul’a gidip bi’l-imtihân müderris ve mucîz ba’dehû elviye kadısı oldu.
alemdâr olduğu münâsebetle 1241’de Mısır’a firâr etdi. 1143 vak’asında Merzifonîzâde Ahmed Nedîm Efendi’nin refiklerinden olduğu
Orada Mısır vâlisi Mehmed Ali Paşa’ya intisâb edib [262] yarar gösterdiğinden bölükbaşı münâsebetle korkusundan kaçıp Amasya’ya geldi. Bir müddet münzevî olup sonra Trabzon
ve 1247’de Şam’ın istîlâsında muhâfaza me’mûru ve iki defa kâfile-i Hac muhâfızı olarak kadısı oldu. Ba’dehû mevlevîyetle Tokat kadısı olarak temâyüz edib 1158’de Amasya’da vefât
Şam’dan Hicâz’a gitdi. etdi. Âlim, edîb, şâir, târih ve muhâzarâta vâkıf olduğu Şehzâde Hâfız Ahmed Rüşdî Efendi’nin
1255’de Sultân Abdülmecid’in cülûsundan sonra avdet ve kazandığı servet ve sâmânıyla “Tezkire Zeyli”nden anlaşıldı.
a’yân sırasında ahz-ı mevki’ etdi. Bâ’dehû meclis idâre a’zâsı ve kazâlar müdürü olup 1283’de
ma’zûlen vefât etdi. Bu da hânedân idi. Oğulları Mahmûd, Ali Rıza Beylerden ahfâdı vardır.
432 433
436
